Με αφορμή την έκθεση φωτογραφίας και το ιστορικό ντοκιμαντέρ με τίτλο:

"Διωγμός και Aνταλλαγή πληθυσμών ( Τουρκία- Ελλάδα:1922-1924 )"

στο Μουσείο Μπενάκη.

Η σκηνοθέτις και επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Ηλιού και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ, που πρόσφατα παρουσίασαν στο Μουσείο Μπενάκη, το έργο :

"Σμύρνη Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922", μετά από τέσσερα χρόνια συνεργασίας και έρευνας στην Ευρώπη και την Αμερική, φέρνουν πίσω στο κοινό, εικόνες ξεχασμένες σε «κλειστά» αρχεία αλλά και μια νέα οπτική σε σχέση με το Διωγμό και την Ανταλλαγή των πληθυσμών (Τουρκία - Ελλάδα 1922-1924).

Το ιστορικό ντοκιμαντέρ και η έκθεση είναι μεγάλης σημασίας όχι μόνο γιατί το ελληνικό κοινό θα δει άγνωστες εικόνες από το Διωγμό και την Ανταλλαγή αλλά και γιατί συγχρόνως οι δύο συνεργάτες, φέρνουν μια νέα οπτική στον τρόπο με τον οποίο διηγούνται την ιστορία. Μια ματιά που κρατά αποστάσεις τόσο από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση όσο και από νεώτερες απόπειρες που υπερτονίζουν τις κοινές εμπειρίες, ξεχνώντας τις διαφορές, ξεχνώντας ότι πριν την Ανταλλαγή ζήσαμε ένα Διωγμό.

Απόσπασμα από την ιστοσελίδα του Μουσείου Μπενάκη

Η Μαρία Ηλιού αναφέρει:

"Αυτή η ταινία και αυτή η έκθεση έγιναν με την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει προνόμιο στον ανθρώπινο πόνο. Συγχρόνως έγιναν με την πεποίθηση και την ανάγκη της αναγνώρισης ότι οι μικρασιάτες πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα υπό τραγικές συνθήκες το 1922, προσέφεραν πολλά σε αυτή τη χώρα μεταμορφώνοντάς τη για πολλές δεκαετίες με τη διαφορετική τους ματιά και τη δημιουργικότητά τους"

Στη συνέχεια η κυρία Ηλιού σε σχετικό ερώτημα παραδέχεται ότι τόσο μέσα από το ντοκιμαντέρ όσο και μέσα από την έκθεση αναδύεται αυτό που λέμε " συλλογική οδύνη" αλλά επισημαίνει ότι:

"Με τη δεύτερη και την τρίτη γενιά προσφύγων ζητείται η ισορροπία, ζητείται να μελετήσουμε και να καταλάβουμε τι συνέβη. Να ελπίσουμε ότι είμαστε σε μια καινούργια περίοδο ειρήνης, κατανόησης και συνεργασίας. Σε μια στιγμή που, λόγω κρίσης, όλες οι βεβαιότητες καταρρέουν, νομίζω ότι είμαστε πιο έτοιμοι από ποτέ να κοιτάξουμε πιο νηφάλια την ιστορία μας με τον ίδιο τρόπο που έχουμε ανάγκη να ξανακοιτάξουμε όλη μας τη ζωή¨.

Απόσπασμα από το ΒΗΜΑ -ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 24-3-2012

...Σίγουρα οι διαδοχικοί διωγμοί των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία ήταν τρομακτικά τραγικοί και βίαιοι με αποκορύφωμα το μεγάλο διωγμό του 1922 που μόνο τότε οι πρόσφυγες ξεπέρασαν το εκατομμύριο. Αλλά και η αποχώρηση των Μουσουλμάνων από την Ελλάδα και τα Βαλκάνια τόσο κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων όσο και κατά τη διάρκεια της Ανταλλαγής από αυτή τη μεριά του Αιγαίου ήταν επίσης μια ιστορία ξεριζωμού.

Απόσπασμα από το ανηρτημένο εισαγωγικό κείμενο αναφορικά με την έκθεση φωτογραφίας : "Διωγμός και Aνταλλαγή πληθυσμών ( Τουρκία-Ελλάδα: 1922-1924 )".

... Τα παιδιά και τα εγγόνια των προσφύγων τα τελευταία χρόνια διασχίζουν το Αιγαίο, επισκέπτονται τις οικογενειακές εστίες,γυρεύοντας τα νήματα του παρελθόντος και ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης της ιστορίας που περιλαμβάνει αφηγήσεις και από τις δύο πλευρές της θάλασσας. Γυρεύουν να καταλάβουν το ολόκληρο και όχι το μισό.

Απόσπασμα κειμένου κάτω από τη φωτογραφία του Τάκη Νασούφη από το αρχείο της οικογένειας Γιάννη Νασούφη και το αρχείο Μαρίας Ηλιού.

...Στη δεύτερη ταινία της Μαρίας Ηλιού, ένας Τούρκος, ξεριζωμένος με την ανταλλαγή των πληθυσμών από τα Χανιά της Κρήτης και μεταφυτευμένος κάπου στην Ανατολία, παραβάλλεται με μιαν Ελληνίδα ξεριζωμένη από την Καππαδοκία και μεταφυτευμένη σε προάστιο της Αθήνας. Θρηνούν και οι δυο για τη χαμένη τους πατρίδα, νοσταλγούν τη γενέθλια γη με αγιάτρευτο πόνο. Η Καππαδοκία ήταν πανάρχαιη κοιτίδα του Ελληνισμού, τα Χανιά πόλη κατακτημένη πριν κάποιους αιώνες από τους Τούρκους. Αλλά στα ελληνικότατα Χανιά έχει τις ρίζες της ζωής του, ρίζες πατρίδας , ο Τούρκος. Και στην τουρκεμένη Καππαδοκία έχει ζωντανές ρίζες πατρίδας η Ελληνίδα. "Ο άνθρωπος έχει ρίζες, κι όταν τις κόψουν πονεί, βιολογικά, όπως όταν τον ακρωτηριάσουν" έγραφε ο έμπειρος του ξεριζωμού Σεφέρης.

Απόσπασμα από τη Επιφυλλίδα με τίτλο " Κοσμοπολίτες, όχι απάτριδες" του Χρήστου Γιανναρά στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής ( 8/4/2012 )

... O Bruce Clark Βρετανός δημοσιογράφος, συγγραφέας του βιβλίου "Δύο φορές ξένος"που ασχολείται με τις μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και την Τουρκία, λέει χαρακτηριστικά ..." εκεί που οι πολιτικοί τράβηξαν μια γραμμή για να λύσουν το πρόβλημα (της μοίρας 2.000.000 περίπου ανθρώπων) όσο πιο αποτελεσματικά μπορούσαν, εκατομμύρια ζωές κόπηκαν στα δύο". Θεωρεί ακόμα προσεγγίζοντας ετυμολογικά τον όρο "ανταλλαγή" ότι περιέχει μια δόση συγκατάβασης.
Όσοι μεγάλωσαν με ανθρώπους που βίωσαν την προσφυγιά του 1922 ξέρουν πως μια τέτοια συγκατάθεση δε δόθηκε ποτέ. Σε κάθε ιστορία που ειπώθηκε σε σπίτια προσφυγικά η πατρίδα ήταν πάντα απέναντι. Το ίδιο όμως φαίνεται πως συνέβαινε και από την άλλη πλευρά. Στις οικογένειες των περίπου 300.000 μουσουλμάνων που άφησαν τα σπίτια τους στην Κρήτη ή στη Βόρεια Ελλάδα.
Απόσπασμα από τo άρθρο της Άννας Ζαρίφη " Ανταλλάσσοντας Πατρίδες", Free Sunday ( 8/4/2012 ).