ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ σχολικού έτους 2015-2016 με τίτλο "Ο ΕΒΡΟΣ ΠΟΥ ΕΝΩΝΕΙ. ΑΙΝΟΣ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ"

ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

 Το Πολιτιστικό Πρόγραμμα 2 με τίτλο: «Ο ΕΒΡΟΣ ΠΟΥ ΕΝΩΝΕΙ. ΑΙΝΟΣ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ» που υλοποιήθηκε στο σχολείο μας, το 1^ο Γυμνάσιο Χαλανδρίου κατά το σχολικό έτος 2015-2016 με υπεύθυνους καθηγητές τον κο Περράκη Ιωάννη, θεολόγο, την κα  Ζάχου Μάρθα φιλόλογο, καθώς και τη συμμετοχή τριάντα ενός μαθητών από την Πρώτη και Δευτέρα τάξη, εντάχθηκε στο πλαίσιο μιας διασχολικής συνεργασίας 3 του 3ου Γυμνασίου Αλεξανδρούπολης με το 1ο Γυμνάσιο Χαλανδρίου και με το Γυμνάσιο της Αίνου (Atatürk Ortaokulu) 4 Σκοπός του Προγράμματος αυτού ήταν μέσα από την ομαδοσυνεργατική μέθοδο να προσεγγίσουν και να ερευνήσουν οι μαθητές την ιστορία της Αίνου και την ανάπτυξη του Δεδέαγατς (σημερινής Αλεξανδρούπολης) μετά την παρακμή αυτής. Ακόμα να κατανοήσουν τη σύγχρονη πραγματικότητα των δύο πόλεων με έμφαση στη διατήρηση της μνήμης της Αίνου στην Αλεξανδρούπολη και στη σχέση της με τη σύγχρονη πόλη της Τουρκίας, Enez. Τέλος στόχος του Προγράμματος ήταν να μάθουν οι μαθητές μέσα από τη γνωριμία, την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ τους να αντιμετωπίζουν την ιστορία χωρίς να προσβάλουν την ιστορική μνήμη με πνεύμα αντικειμενικότητας και νηφαλιότητας επαναπροσδιορίζοντας τις σχέσεις των δύο λαών.

Στο πλαίσιο του Προγράμματός 5 αναρτήσαμε υλικό 6 (εργασίες, προβολές παρουσίασης, φωτογραφίες) στο κοινό μας με τα άλλα δύο σχολεία ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ 7 στον ακόλουθο σύνδεσμο:

                                 https://pameaino.wordpress.com

Ακόμα γράψαμε πρωτότυπες ιστορίες για τρία μνημεία μέσα από τα οποία ζωντανεύουν στιγμές της αρχαίας 8, της βυζαντινής 9 και της οθωμανικής περιόδου 10 της Αίνου, φτιάξαμε 11 την κάτοψη της ακρόπολης της πόλης 12, δημιουργήσαμε κολάζ με φωτογραφίες, φιλοτεχνήσαμε αφίσες 13, παίξαμε αινίτικα τραγούδια στο πιάνο 14-18, πραγματοποιήσαμε εκπαιδευτική εκδρομή 19 στην Ανατολική Θράκη και φυσικά επισκεφθήκαμε την Αίνο 20, αφού μελετήσαμε 21 καθ` όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς  τη διαδρομή της σπουδαίας αυτής πόλης στους αιώνες.

 Η  ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΙΝΟΥ 22

Η Αίνος 23 χτίστηκε τον 6^ο αιώνα π.Χ από Αιολείς κατοίκους και ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με τα ονόματα: Πολτίμβρια, Πολτυομβρία (από τον μυθικό βασιλιά Πόλτυ [ι] και την κατάληξη –βρια που σημαίνει «πόλη» στα θρακικά άρα η «πόλη του Πόλτυ[ι]ος»), Άψινθος. Η ονομασία «Αίνος» συνδέεται με τον μυθικό βασιλιά Αινεία που μετά την καταστροφή της Τροίας κατέφυγε στα θρακικά παράλια. 24 Κατά τον 5^ο και 4^ο αι. π. Χ. ήταν μεγάλο εμπορικό και οικονομικό κέντρο στο Β. Αιγαίο, ενώ αποτελούσε μέρος της ναυτικής ηγεμονίας των Αθηναίων. 25 Κατά τη ρωμαϊκή εποχή ήταν «ελεύθερη πόλη» (κίβιτας λίμπερα ) και πρωτεύουσα της μιας από τις έξι επαρχίες της Θράκης. 26 Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (6^ος αι. μ.Χ.) τείχισε την πόλη, που κατά τη βυζαντινή περίοδο 27 και μέχρι τον 12^ο αι. ήταν ένα από τα πιο μεγάλα περιφερειακά κέντρα της αυτοκρατορίας. 28 Το 1265 πολιορκήθηκε από τους Βουλγάρους και τους Τατάρους, το 1307 από τους Καταλανούς, ενώ το 1354 μ.Χ. ο Ιωάννης ο Ε΄ Παλαιολόγος την πρόσφερε ως προίκα στον Γενουάτη Φραντζέσκο Γκατιλούζι δίνοντάς του για σύζυγο την αδελφή του, Μαρία Παλαιολογίνα. 29 Η γενουάτικη οικογένεια των Γκατιλούζι κυριάρχησε στην Αίνο από το 1354 – 1454 μ.Χ. 30

Στη συνέχεια 31 η πόλη κατακτήθηκε από τον Μωάμεθ τον Β΄ το 1456 και αποτέλεσε μέρος της οθωμανικής αυτοκρατορίας. 32 Το 1470 οι Ενετοί την πολιόρκησαν, την λεηλάτησαν και μεταχειρίστηκαν απάνθρωπα τους κατοίκους της. Ωστόσο αυτή αναπτύχθηκε και γνώρισε μεγάλη ακμή. Διοικητικά ήταν «καζάς». Κατά τον 19^ο αιώνα ανήκε στο «σαντζάκι» του Δεδέαγατς 33. Εκκλησιαστικά ήταν μητρόπολη 34. Στο τέλος του 19^ου αιώνα η δημιουργία της σιδηροδρομικής γραμμής «Θεσσαλονίκη – Κωνσταντινούπολη» και το κλείσιμο του λιμανιού από τις προσχώσεις του ποταμού Έβρου οδήγησαν την πόλη σταδιακά σε παρακμή. Οι περισσότεροι κάτοικοι μετοίκισαν σε άλλες περιοχές και κυρίως στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη). Ο χαρακτήρας της πόλης άλλαξε δραματικά μετά την εκκένωση του ελληνικού πληθυσμού της το 1922 και τον ερχομό των νέων Τούρκων κατοίκων της κυρίως από τη Βουλγαρία. Παραμεθόρια πόλη, κλειστή για τους αλλοδαπούς μέχρι το 2000 περίπου, διανύει σήμερα μια νέα εποχή ευημερίας λόγω της τουριστικής της αξιοποίησης ως τόπος παραθερισμού για την ευρύτερη περιοχή της Αδριανούπολης 35.

 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ –ΟΙ  ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΝΟ 36

Η μοναδικότητα του λιμανιού της Αίνου 37 στις εκβολές του μεγάλου πλωτού ποταμού της Θράκης, Έβρου της έδωσε τη δυνατότητα ελέγχου του διαμετακομιστικού εμπορίου των Βαλκανίων. Τα εμπορεύματα έφταναν από την Αδριανούπολη και άλλες πόλεις μέσω του πλωτού Έβρου στο λιμάνι της Αίνου·  το φόρτωμα και το ξεφόρτωμα των εμπορευμάτων γινόταν με ξύλινες σχεδίες ή καΐκια 38. Από την Αίνο μεγάλος αριθμός καραβιών 39 μετέφεραν τα προϊόντα σε λιμάνια της Μεσογείου. Τα προϊόντα που εξάγονταν ήταν: 40 το αλάτι, οι βδέλλες, 41 οι παστοί και καπνιστοί κέφαλοι, το χαβιάρι, το αυγοτάραχο. Ακόμα περιζήτητα ήταν 42 τα μεγάλα πήλινα πιθάρια που κατασκευάζονταν για την αποθήκευση του λαδιού.

Οι συντεχνίες - ισνάφια που υπήρχαν στην Αίνο ήταν : 43

καραβοκυραίοι, γουναράδες, ραπτάδες, καβετζήδες, ψωμάδες, ψαράδες, μπακάληδες, μαγαζητζήδες, καπάδες, πραματευτάδες, μπεσαζήδες, γεωργοί, αμπελουργοί, κηπουροί, αλπάνηδες, ντουλγέρηδες, τσουκαλάδες 44-45.

 Η συμβολή των συντεχνιών στην οικονομική και κοινωνικοπολιτική ζωή της πόλης ήταν μεγάλη, καθώς βλέπουμε ότι οι συντεχνίες αναλάμβαναν πολύ συχνά  τα έξοδα για το χτίσιμο εκκλησιών ή για τη λειτουργία των σχολείων. Έτσι με έξοδα των τσουκαλάδων, μιας από τις σημαντικότερες συντεχνίες στην Αίνο είχε χτιστεί η εκκλησία του Αγίου Βλασίου, ενώ με έξοδα των καραβοκυραίων 46 το περίτεχνο ξύλινο προσκυνητάρι στον ναό της Αγίας Κυριακής το 1782. Αναφορές για τις συντεχνίες υπάρχουν και στα αφιερώματα των εκκλησιαστικών εικόνων.

Αγία Ειρήνη (συντεχνία ψαράδων) 47

Άγιος Σπυρίδων και Βλάσιος (συντεχνία πραματευτάδων) 48

Άγιος Ευθύμιος (συντεχνία ραπτάδων) 49

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΙΝΟ 50

Η πρώτη αναφορά για σχολή στην Αίνο γίνεται το 1652. Αυτή ιδρύθηκε από κάποιες βυζαντινές οικογένειες που υπήρχαν εκεί. 51 Η επωνυμία «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ ΑΙΝΟΥ» κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19^ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει περισσότερα από ένα σχολεία, διαφορετικά μεταξύ τους και εμφανίζεται στη σφραγίδα της σχολικής εφορίας (στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκαν τα σχολεία). 52 Η σφραγίδα ήταν κυκλική και στο μέσον της υπήρχε γλαύκα περιβαλλόμενη από φύλλα δάφνης. Στο πλαίσιο του «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΥ» λειτουργούσαν ένα νηπιαγωγείο, ένα τετρατάξιο δημοτικό, ένα «τριτάξιο» δημοτικό σχολείο και ένα Παρθεναγωγείο. Το 1899 ιδρύθηκε μια «ΤΕΛΕΙΑ ΑΣΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ» όπου συγχωνεύθηκαν 53 το «ΑΡΡΕΝΑΓΩΓΕΙΟΝ» και το «ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟΝ». Είκοσι ένας δάσκαλοι, ανάμεσα στους οποίους ο Αχιλλέας Σαμοθράκης και ο Βασίλειος Μυστακίδης δίδαξαν σε αυτό. Ο αριθμός των μαθητών έφτανε τους τριακόσιους πενήντα. Αυτοί πλήρωναν δίδακτρα, «εισιτήρια» ανάλογα με την οικονομική κατάστασή τους. Η λειτουργία του «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΥ» συνεχίστηκε παρά τα οικονομικά προβλήματα, που κατά καιρούς αντιμετώπιζε, μέχρι το 1922.

Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΙΝΟ 54

Η προνομιακή θέση τού λιμανιού της Αίνου στις εκβολές του Έβρου 55 σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα ευνοϊκές για την ανάπτυξη του εμπορίου ρυθμίσεις της ειδικής αυστροτουρκικής συνθήκης της 27 Ιουλίου 1718, στο πλαίσιο της ειρήνης του Πασάροβιτς, η οποία καθόριζε την ελεύθερη διακίνηση εμπόρων και εμπορευμάτων στις κοιλάδες των μεγάλων βαλκανικών ποταμών, αποτέλεσαν τη βάση για την εκρηκτική ανάπτυξη πού γνώρισε ἡ πόλη από τα μέσα του 18ου αι. και εξής]

 Κατά τους δύο πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας ως τις αρχές του 18ου αι. δε διαθέτουμε στοιχεία που να φανερώνουν κάποια καλλιτεχνική δραστηριότητα στην πόλη. Τις περιορισμένες ανάγκες σε φορητές εικόνες καλύπτουν ακόμη ζωγράφοι από διάφορα μέρη της Ελλάδας 56. Από τα μέσα όμως του 17ου αι. διακρίνεται ένα ανανεωτικό ρεύμα στο πλαίσιο του οποίου ιδρύεται το 1652 ελληνική σχολή και αρχίζει μια προσπάθεια ανακαίνισης των παλαιών βυζαντινών ναών πού είχαν κρατήσει στα χέρια τους οι Έλληνες, με πρώτο τον κατεστραμμένο, σήμερα, ναό του Προδρόμου που τοιχογραφείται το 1680 μ. Χ57.

 Τις αυξημένες ανάγκες αγιογράφησης εικόνων, λόγω της ανακαίνισης των παλαιών βυζαντινών ναών και της ανέγερσης πολλών νέων αναλαμβάνει να καλύψει μια σειρά ντόπιων ζωγράφων. Από τα σωζόμενα έργα και τις πηγές γνωρίζουμε τα ονόματα είκοσι ζωγράφων που δραστηριοποιούνται στην πόλη από τα μέσα του 18^ου έως τα μέσα του 19^ου αιώνα 58: ο Αναστάσιος Αινίτης, ο Αναστάσιος του Ιωάννου, ο Κυριαζής, ο Δημήτριος, ο Μόσχος, ο Ράλιος του Ραλίου, ο Αναστάσιος του Μανόλη, ο ιερέας Δημήτριος, άλλος Δημήτριος, ο Παναγιώτης, ο Μαυρίτης Κυριάκος του Γεωργίου, ο Ράλης του Ζωγρή, ο Κορνήλιος, ο ιερομόναχος Δωρόθεος,  ο ιερομόναχος Μόσχος του Χατζηκωνσταντίνου, ο Κυριαζής Λασκαράκης, ο Νικόλαος, ο ιερομόναχος Νικηφόρος, ο Παναγιώτης και ο Δημήτριος Β. Η πόλη ωστόσο είχε πολύ περισσότερους ζωγράφους των οποίων τα ονόματα δεν έχουν διασωθεί. Από αυτούς σημαντικότεροι ήταν τον 18^ο αἰ. ο Αναστάσιος του Ιωάννου 59-62 και ο Ράλιος του Ραλίου 63 και τον 19^ο αι. ο Κυριαζής Λασκαράκης 64, ο ιερομόναχος Μόσχος του Χατζηκωνσταντίνου 65, ο Νικόλαος 66 και ο Δημήτριος 67. Σταδιακά η Αίνος αναδεικνύεται σε υπερτοπικό καλλιτεχνικό κέντρο. Οι ζωγράφοι της γίνονται ευρύτερα γνωστοί και δέχονται παραγγελίες από πολλές πόλεις της βορειοανατολικής Ελλάδας, τη Σμύρνη έως και την Άνδρο. Η καλλιτεχνική γλώσσα των τοπικών ζωγραφικών εργαστηρίων συνέχιζε τη βυζαντινή ζωγραφική παράδοση με εκλεκτικιστικό τρόπο, υιοθέτώντας δυτικά εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία. Συγχρόνως δέχονται επιρροές από έργα ζωγράφων της Αδριανούπολης, με την οποία η Αίνος είχε στενές εμπορικές επαφές.

 Ο ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΙΝΟΥ 68

Ο πλούτος του λαϊκού πολιτισμού της Αίνου είναι μεγάλος: λαϊκά παραμύθια, παραδόσεις, ευτράπελα (αστείες ιστορίες), δημοτικά τραγούδια που υμνούν είτε τη ναυτοσύνη της πόλης είτε τη σπουδαία καπετάνισσα 69 Δόμνα Βισβήση ή αντικατοπτρίζουν διάφορες πτυχές της ζωής των ανθρώπων, ο τρόπος ψαρέματος 70-71, το έθιμο του ξεψαρίσματος των «νταλιανιών» (ιχθυοτροφείων) και άλλα έθιμα που σχετίζονται με τις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης (Χριστούγεννα, Πάσχα) πανηγύρια, γλέντια. Χαρακτηριστική η γιορτή προς τιμήν του αγίου Γεωργίου 72, «διαδόχου» του αρχαίου Ιππέα του Θράκα στο πλαίσιο της οποίας γίνονταν αγώνες με άλογα. Ο νικητής ασπαζόταν την εικόνα του αγίου στην εκκλησία και έπαιρνε ως έπαθλο ένα αρνί.

    ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΑΙΝΙΤΕΣ 73

Η πόλη της Αίνου έχει αναδείξει σημαντικές προσωπικότητες.

Ξεκινώντας από την αρχαιότητα 74 τον σοφιστή Αθηνόδωρο 75 του 2^ου αι. μ.Χ., 76 τον βυζαντινό χρονογράφο Εφραίμ τον Αίνιο 77, την Οσία Σοφία 78, τον Οσιομάρτυρα 79 Αγαθάγγελο Εσφιγμενίτη, τους πλοιοκτήτες 80 και γενναίους αγωνιστές Χατζηαντώνη και Δόμνα Βισβήση, 81 τον Θεμιστοκλή Βισβήση, 82 ον Μαργαρίτη Κούταβο, 83 τον γιατρό και συγγραφέα Αχιλλέα Σαμοθράκη, 84 τη λαογράφο και συγγραφέα Καλλιόπη Παπαθανάση – Μουσιοπούλου.

Αξίζει όμως να αναφέρουμε και 85 τους αξιόλογους μελετητές της ιστορίας και των μνημείων της Αίνου.

86 Τον Βασίλειο Μυστακίδη, 87 τον Αχιλλέα Σαμοθράκη, 88 την Καλλιόπη Παπαθανάση – Μουσιοπούλου, 89 τον Σεμαβί Εγιτζέ, 90 τον Αφίφ Ερζέν, 91 τον Αθανάσιο Παπαζώτο, 92 τον Σαΐτ Μπασαράν, 93 τον Ρόμπερτ Ούστερχουτ και 94 τον Σταύρο Μαμαλούκο.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 95

Στα ιστορικά μυθιστορήματα 96 «Προσευχή για τις καινούργιες πατρίδες» του Μιχάλη Μπουναρτζίδη και «Αχ Θράκη μου» του Δημήτρη Μαργαριτόπουλου παρουσιάζονται από τη μια μεριά η νεότερη ιστορία της Θράκης και οι περιπέτειες των κατοίκων της , ενώ από την άλλη χαρίζουν μια γνήσια λογοτεχνική απόλαυση.

Η ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΙΝΟΥ 97

Η Αίνος ιδρύθηκε κοντά στη θάλασσα, στο νοτιοδυτικό άκρο του Δέλτα του ποταμού Έβρου 98. Λόγω της συνεχούς στη διάρκεια των αιώνων μεταφοράς και εναπόθεσης «ιλύος» (λάσπης) από τον ποταμό, η Αίνος έγινε σταδιακά «μεσόγειος» πόλη, απομακρυσμένη περίπου 4,5 χλμ. από τον ομώνυμο κόλπο 99. Ήδη από τις αρχές του εικοστού αιώνα ήταν μια χερσόνησος που περιβαλλόταν από λιμνοθάλασσες και λίμνες. 100 Αν και η σύγχρονη πόλη της Ένεζ έχει χάσει ένα μέρος από τον νησιώτικο χαρακτήρα της, το νερό είναι κυρίαρχο γύρω της 101. Η πόλη σήμερα περιβάλλεται από πολλές όμορφες λίμνες (Bücürmene 102, Dalyan,  103-104, Taşaltı, 105-106, Gala 107-108, , Armutlu και Sığırcı), οι οποίες αποτελούν τμήμα του Δέλτα του Έβρου. Τα ελληνικά ονόματα μερικών από αυτές διατηρούνται στην ιστορική μνήμη: η Bücürmene ονομαζόταν «Ποντισμένη», η Dalyan και η Taşaltı ονομάζονταν από κοινού «Λαμπί» και η Gala ήταν η αρχαία Στεντορίς.

Ως τις αρχές του εικοστού αιώνα οι κύριες συνοικίες της πόλης ήταν 109 το «Κάστρο» (η ακρόπολη), 110 ο «Πάνω Μαχαλάς» (ο σημερινός «Νέος Μαχαλάς» Yeni Mahallesi 111 η «Μίβολη», 112 ο «Κάτω Μαχαλάς» και 113 η συνοικία του  Γκαζί Εμέρ Μπέη – Gazi Ömer Bey Mahallesi . Η πιο εξέχουσα και πλούσια συνοικία ήταν ως την καταστροφική πυρκαγιά του 1867 114 η περιοχή κάτω από το φρούριο προς τη θάλασσα, στην οποία κατοικούσαν οι πλοιοκτήτες και όπου ήταν κατά τη βυζαντινή περίοδο  παλαιότερα το λιμάνι της πόλης. 115 Από το 1867 ως το 1922 ο «Πάνω Μαχαλάς» αναδείχθηκε ως η πλέον ακριβή συνοικία στην οποία βρίσκονταν τα πλουσιότερα αρχοντικά.

 ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ 116-117

Στην Αίνο κατά την αρχαιότητα λατρεύονταν οι εξής αρχαιοελληνικές θεότητες 118: Ο ΔΙΑΣ 119, Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ, Ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ, Ο ΕΡΜΗΣ, Ο ΠΑΝΑΣ, Η ΔΗΜΗΤΡΑ, Η ΡΩΜΗ 120.

Η πόλη είχε κατοικηθεί από τη χαλκολιθική περίοδο (ανάμεσα στη νεολιθική και την εποχή του χαλκού), όπως προκύπτει από τις ανασκαφές που έγιναν στο Hoca Çeşme 121, την ακρόπολη και τη Νεκρόπολη της πόλης 122. Τα αρχαιολογικά ευρήματα προέρχονται από τη νεολιθική, αρχαϊκή 123-125, κλασική 126-134, ελληνιστική 135-136, ρωμαϊκή 137-139 και βυζαντινή περίοδο.

 ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΑΙΝΟ 140

Η Αίνος ήταν μια τυπικά επαρχιακή βυζαντινή και οθωμανική πόλη, πλούσια σε εισοδήματα και γεμάτη από μνημεία διαφόρων περιόδων 141. Λόγω της ολοκληρωτικής καταστροφής των περισσότερων μνημείων της είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να εξαχθούν ασφαλή χρονολογικά συμπεράσματα για πολλά από αυτά. Με αρκετή επιφύλαξη μπορούμε να επιχειρήσουμε μια πρώτη χρονολογική  κατηγοριοποίηση: τα δύο σημαντικότερα μνημεία της πόλης είναι 142 η ΑΚΡΟΠΟΛΗ 143 (το κάστρο) 144 και 145 ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ της ΠΑΝΑΓΙΑΣ (Fatih camii) μέσα στο φρούριο.

Το κάστρο 146-150 ανάγεται σε διάφορες περιόδους, 151 ενώ ο ναός της Παναγίας (Fatih camii) 152-157 έχει χρονολογηθεί ακριβώς στη μεσοβυζαντινή περίοδο (12ος αιώνας). Ήταν μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες της εποχής της.

Άλλα μνημεία των οποίων η κύρια οικοδομική φάση θα μπορούσε με σχετική ασφάλεια να χρονολογηθεί στη μεσοβυζαντινή περίοδο είναι:

•   η βασιλική στη θέση Kralkızı  158-159

•   η αρχοντική οικία στην ακρόπολη 160

•   ο Άγιος Εύπλους (Has Yunus Bey Türbesi) 161

•   ο Άγιος Γρηγοριος Νεοκαισαρείας 162-166

•   η Αγία Κυριακή (ο παλαιός ναός) 167

•   ο υπόσκαφος ναός της Αγίας Τριάδας (σπήλαιο Πανός) 168-172

 Μνημεία που θα μπορούσαν με μεγαλύτερη ή μικρότερη ασφάλεια να χρονολογηθούν στην υστεροβυζαντινή περίοδο 173 είναι:

•   η Παναγία Χρυσοπηγή 174-178

•   ο Άγιος Ιωάννης 179-182

•   ο Άγιος Βλάσιος 183-184

•   ο υπόσκαφος ναός της Παναγίας Φανερωμένης 185-186

•   η Θεοτόκος Παντοβασίλισσα

•   οι Τρεις Ιεράρχες

Μνημεία που πιθανόν ή ενδεχομένως θα μπορούσαν να χρονολογηθούν στην οθωμανική περίοδο 187 είναι:

•   το λουτρό του κάστρου στον Πάνω Μαχαλά 188

•   το λουτρό της οδού Çayır  στον Πάνω Μαχαλά 189

•   το νεκροταφείο δίπλα στο Has Yunus Bey Türbesi 190-192

•   ο Άγιος Αθανάσιος

•   ο Άγιος Γεώργιος

•   ο Άγιος Δημήτριος 193

•   ο Προφήτης Ηλίας 194-196

•   η Θεοτόκος Ελεούσα

•   η Θεοτόκος Κεχαριτωμένη 197-198

•   η Θεοτόκος Οδηγήτρια

•   η Θεοτόκος Ταξινταριά

•   η Αγία Κυριακή 199-203

•   ο Άγιος Κωνσταντίνος

•   η Αγία Μαρίνα

•   ο μητροπολιτικός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος 204-208

•   ο Άγιος Νικόλαος

•   οι Ταξιάρχες

•   ο Άγιος Σπυρίδων

•   οι ανεμόμυλοι της Φανερωμένης 209-210

•   οι ανεμόμυλοι του Αγίου Κωνσταντίνου 211

•   ο πύργος του υδραγωγείου 212

•   το καραβάν σεράι στη Δρακοντίνα 213-214

•   η Μονή Σκαλωτής 215-217

•   η Μονή Αγίου Αθανασίου Τσαδήρι

•   η Μονή Αγίου Παντελεήμονος

ΑΓΙΟΣ ΕΥΠΛΟΥΣ 218

Ο ΑΓΙΟΣ 219

 Ο άγιος Εύπλους έζησε στην Κατάνη της Σικελίας την περίοδο του διώκτη των Χριστιανών, Ρωμαίου αυτοκράτορα, Διοκλητιανού. Ως χριστιανός, ο άγιος συνελήφθη και βασανίστηκε σκληρά. Τα δυσβάσταχτα βασανιστήρια, που υπέστη, τα υπέμεινε με πίστη στο Θεό. Τελικά μαρτύρησε με αποκεφαλισμό στις 11 Αυγούστου του 304 μ.Χ.

Ο ΝΑΟΣ ΣΤΗΝ ΑΙΝΟ 220-221

   Ο ναός του Αγίου Εύπλου βρίσκεται νότια της Αίνου, στο οθωμανικό νεκροταφείο. Πρέπει να είχε κτιστεί ως ταφικό παρεκκλήσιο κατά τη βυζαντινή περίοδο. Εξωτερικά το εκκλησάκι διαμορφώνεται ως σταυρός με κεραίες σχεδόν ίδιων διαστάσεων, στον άξονα ανατολής – δύσης και νότου – βορρά. Αυτός ο αρχιτεκτονικός τύπος ονομάζεται ελεύθερος σταυρός. Μετά την κατάκτηση της πόλης από τους Οθωμανούς (1456) μετατράπηκε σε μουσουλμανικό μαυσωλείο (türbe) στο οποίο υπάρχει ο τάφος του Χας Γιουνούς Μπέη. Ο τελευταίος υπήρξε ο αρχηγός του οθωμανικού στόλου που έλαβε μέρος στις μάχες για την άλωση της Αίνου, αργότερα όμως έπεσε σε δυσμένεια και καταδικάστηκε από τον σουλτάνο σε θάνατο.

     Ο ΝΑΟΣ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ 222-223

Ο ναός κτίστηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Αινιτών Αλεξανδρούπολης «Ελληνομουσείον Αίνου» σε συνεργασία με τον Δήμο της Αλεξανδρούπολης. Στις 12 Απριλίου 1998 οι αείμνηστοι Αθανάσιος Μανιάς και  Δέσποινα Πολίτου ( πρώτος και δεύτερη πρόεδρος του Συλλόγου αντίστοιχα ) κατέθεσαν θεμέλιο «λίθο και χώμα» από την Αίνο στο πλαίσιο της τελετής θεμελίωσης του ναού.  Η κατασκευή του ανατέθηκε στον τότε υπάλληλο του Δήμου Αλεξανδρουπολίτη αρχιτέκτονα, Βασίλειο Χριστάκη, ενώ για τον σχεδιασμό του χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από το ναό της Αίνου και μια τουρκική δημοσίευση στην οποία υπήρχε η κάτοψη και οι διαστάσεις του ναού.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΙΝΙΤΕΣ

Για τους Αινίτες  η λέξη εύπλους  σημαίνει τον καλό πλου, δηλαδή το καλό θαλάσσιο ταξίδι. Τον Άγιο Εύπλου τον τιμούσαν στην Αίνο της Ανατολικής  Θράκης από τη βυζαντινή περίοδο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Αίνος ήταν σημαντική ναυτική δύναμη. Ο εμπορικός της στόλος 224 αριθμούσε 300 περίπου πλοία, τα οποία ταξίδευαν στη  Μεσόγειο, μεταφέροντας πολλά αγαθά. Η εκκλησία του Αγίου Εύπλου κοντά στο λιμάνι 225 ήταν σαν να εύχεται στους ναυτικούς να έχουν καλό ταξίδι

.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ 226

Η Αίνος ήταν η πρώτη γειτονική πόλη που τροφοδότησε πληθυσμιακά την νέα πόλη του Δεδέαγατς, αφού οι περισσότεροι κάτοικοι της Αίνου επανεγκαταστάθηκαν εκεί. Οι σύγχρονοι Αλεξανδρουπολίτες λοιπόν, πολλοί από τους οποίους κατάγονται από την Αίνο επί δημάρχου Γιοφτσίδη   έκτισαν στην άκρη του δικού τους λιμανιού μια πανομοιότυπη εκκλησία για να τιμούν ως θαλασσινή πόλη τον άγιο Εύπλου και να κρατούν ζωντανό στη μνήμη τους το παρελθόν της ένδοξης πόλης της Αίνου.

 ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΤΗΣ «ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΤΕΥΟΔΩΤΡΑΣ»  ΣΤΗ ΣΚΙΑΘΟ 227

Ο ναός της Παναγίας της Κατευοδώτρας στη Σκιάθο, στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «Το αγνάντεμα», παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τον ναό του Αγίου Εύπλου στην Αίνο. Μία ομοιότητα που εντοπίζουμε ανάμεσα σε αυτά τα δύο εκκλησάκια είναι στο όνομα του αγίου και στο προσωνύμιο της Παναγίας,  καθώς και τα δύο έχουν σχέση με το ασφαλές ταξίδι και τον αποχαιρετισμό: «Εύπλους» σημαίνει καλό θαλασσινό ταξίδι (εὖ + πλοῦς)  και «Κατευοδώτρα» είναι αυτή που εύχεται σε κάποιον που φεύγει «Καλό ταξίδι» (κατά + εὖ + ὁδός).  Ακόμα παρατηρούμε ότι οι γυναίκες των ναυτικών ανέβαιναν στο εκκλησάκι της Παναγιάς της Κατευοδώτρας, το οποίο «έβλεπε» στο λιμάνι, για να προσευχηθούν και να ξεπροβοδίσουν τους αγαπημένους τους ναυτικούς με ευχές αγναντεύοντας τη θάλασσα. Αντίστοιχα, οι Αινίτες έπαιρναν την ευλογία του αγίου για καλό θαλασσινό ταξίδι προς τιμήν του οποίου είχαν χτίσει το ναό, που βρισκόταν πάνω στο λιμάνι της πόλης. 228

*** Η αρίθμηση αντιστοιχεί στις διαφάνειες της Προβολής Παρουσίασης που είναι ανηρτημένη στον ακόλουθο σύνδεσμο: 

http://www.slideshare.net/MZaxou/ss-63219230