Ο ΚΟΥΚΛΟΥΤΖΑΣ

Σε απόσταση 6 περίπου χιλιομέτρων ανατολικώς της Σμύρνης και στις πλαγιές του βουνού Κουκλού  ήταν ο Κουκλουτζάς, το χωριό στο οποίο γεννήθηκα.

Η λέξι είναι τουρκική και σημαίνει «Εύοσμο», όπως φαίνεται από την επίσημη ονομασία του «Κοκουλούτζε». Άλλοι την παράγουν από το «κοκουλουτζάλ» που σημαίνει ευώδης θάμνος. Πράγματι το χωριό περιβαλλόταν από δάση και ευώδεις θάμνους οι οποίοι στις αρχές του αιώνα μας έφταναν ως τον Άγιο Γιάννη στις Κάτω Βρύσες. 

Κύριο χαρακτηριστικό του χωριού μας, που το διέκρινε από όλα τα προάστια, ήταν η απόλυτη ελληνικότης του. 

Είναι άγνωστο πότε κτίστηκε ο Κουκλουτζάς. Απλώς είναι σίγουρο ότι στη θέσι του βρισκόταν αρχικά ένα τουρκοχώρι, του οποίου τους κατοίκους θέρισε κάποτε το «θανατικό» , προφανώς χολέρα ή πανώλη. 

Πάντως η εκκλησία του Άη Γιάννη, που ανέφερα προηγουμένως, έλεγαν ότι στην αρχή ήταν τζαμί. Μάλιστα ως το τέλος του προηγούμενου αιώνα και στις αρχές του 20ου έρχονταν οι Τούρκοι και έκαναν εκεί το ναμάζι ( προσευχή ). Τις δε βρύσες, ένα πραγματικά μαρμάρινο οικοδόμημα χωρισμένο σε εννιά βρύσες, είχε χτίσει κάποιος Χουσεϊν μπέης. 

Επειδή δεν ξέρω άλλο τέτοιο προηγούμενο, δηλαδή μετατροπή τζαμιού σε χριστιανικό ναό , πιστεύω ότι αρχικά ήταν εκκλησία που μετατράπηκε σε τζαμί και μετά με τον εξελληνισμό του χωριού, αποκαταστάθηκε. Το ότι έρχονταν Τούρκοι και έκαναν το ναμάζι τους , μπορεί να εξηγηθεί κατά πολλούς τρόπους, γιατί υπήρχαν πάντοτε πολλοί κρυπτοχριστιανοί και πολλοί Τούρκοι - το γνωρίζουμε και από άλλες πολλές περιπτώσεις -που πίστευαν στις θαυματουργές ιδιότητες των χριστιανών αγίων και εξεδήλωναν την πίστη τους σε ορθόδοξους ναούς. Πάντως , το ότι έρχονταν Τούρκοι να προσκυνήσουν είναι γεγονός.

Νικολάου Φωτεινού, «Αναμνήσεις και Ιστορήματα από τη Σμύρνη», εκδόσεις «Ενώσεως Σμυρναίων»  Αθήνα 1986 [ Αποσπάσματα ]