ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ:ΑΘΗΝΑ

Ο ξένος περιηγητής που έφθανε στην Αθήνα από τη θάλασσα διαπίστωνε ότι οι χειρότεροι φόβοι του επαληθεύονταν, μόλις αντίκριζε τον Πειραιά, το φημισμένο στην αρχαιότητα -για τα τρία λιμάνια του, τους ναύσταθμους, τους ναούς και τα θέατρα- επίνειο της Αθήνας. Ένας μισογκρεμισμένος μόλος με λιγοστές ψαρόβαρκες, η ξύλινη παράγκα του τούρκου τελωνοφύλακα, μερικά φτωχικά καλύβια στην παραλία και το μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα (που καταστράφηκε κατα την επανάσταση) πάνω στο λόφο, συνέθεταν τις απογοητευτικές μαρτυρίες της παλιάς του δόξας.

Ο δρόμος από τον Πειραιά προς την Αθήνα περνούσε ανάμεσα από αγρούς ή ακολουθούσε τα ερειπωμένα θεμέλια των Μακρών Τειχών του Θεμιστοκλέους. Οι ταξιδιώτες που έφταναν οδικώς ακουλουθούσαν την Ιερά Οδό από την Ελευσίνα και διέσχιζαν τον ελαιώνα που εκτεινόταν από τη μονή Δαφνίου έως το τείχος της πόλης. Η Αθήνα που ξεδιπλωνόταν σταδιακά μπροστά στα μάτια του επισκέπτη ήταν ένα μεγάλο χωριό -στο κέντρο μίας αλυσίδας λόφων- με χαμηλά κεραμοσκέπαστα σπίτια, που τη μονοτονία τους διέκοπταν φοινικόδεντρα, κυπαρίσσια και μιναρέδες. Κάτω από την Ακρόπολη εκτείνονταν αγροί με σιτάρι και λιβάδια, όπου έβοσκαν ζώα, ενώ γύρω από τους πρόποδες της Ακρόπολης έβλεπε κανείς ένα συνοθύλευμα από λιγοστά, στριμωγμένα σπιτάκια και στενά σοκάκια που περιβάλλονταν από το τείχος. Ο ταξιδιώτης ξαφνιαζόταν από την ανατολίτικη όψη που παρουσίαζε η πόλη με τις καμήλες με τα φοινικόδεντρα, τις υπαίθριες κρήνες και ένα πλήθος τζαμιά που τους τρούλους τους κοσμούσαν φωλιές πελαργών.

Κατα την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Αθήνα ανήκε διοικητικά στον αρχιευνούχο του χαρεμιού, ο οποίος διόριζε το βοεβόδα. Η Αθήνα την εποχή αυτή περιλάμβανε -όπως και στην αρχαιότητα- δύο ξεχωριστά τμήματα: το Κάστρο, δηλαδή την Ακρόπολη, και την κάτω πόλη. Ολόκληρη την έκταση της Ακρόπολης, που αποτελούσε την έδρα του Τούρκου φρούραρχου, καταλάμβαναν οι κατοικίες του δισδάρη και των Τούρκων στρατιωτών, ενώ μέσα στον Παρθενώνα δέσποζε το τζαμί, που είχε χτιστεί μετά το βομβαρδισμό του Μοροζίνι και το οποίο σωζόταν ως το 1842. Κάτω από το βράχο της Ακρόπολης και μέσα στον περίβολο του τείχους "του Χασεκή" εκτεινόταν πυκνοδομημένη η πόλη, με 10.000 περίπου κατοίκους. Το διοικητικό και το εμπορικό της κέντρο της αρχαίας Αθήνας, δηλαδή την περιοχή της Ρωμαϊκής Αγοράς και της Βιβλιοθήκης του Αδριανού. Στη νοτιοδυτική γωνία της Βιβλιοθήκης του Αδριανού είχε χτιστεί το Βοϊβοδαλίκι, έδρα του Τούρκου, κυβερνήτη της Αθήνας, όπου είχαν συγκεντρωθεί και τα περισσότερα μουσουλμανικά τεμένη, όπως το Φετιχέ τζαμί ή του Σταροπάζαρου, που θεωρείται το παλιότερο τζαμί της Αθήνας, το Σοφτά τζαμί, το Κιουτσούκ τζαμί, το τζαμί της Κολώνας, το Γενί Τζαμί ή της Μπείνας, και το τζαμί του Τζισδαράκη ή του Κάτω Σιντριβανιού στο Μοναστηράκι, το οποίο χτίστηκε το 1759. Μέσα στον Πύργο των Ανέμων, δηλαδή στο αρχαίο ρολόι του Κυρρήστου στεγαζόταν ο γνωστός τεκές του Μπραίμη. Απέναντί του χτίστηκε, το 1721, το Ιεροσπουδαστήριο (Μενδρεσές), όπως μας πληροφορεί η επιγραφή στην είσοδο του κτηρίου που σώζεται ακόμη. Το μνημείο του Λυσικράτη βρισκόταν ενσωματωμένο στη μονή των Καπουτσίνων μοναχών, οι οποίοι έκτισαν το μοναστήρι τους, όταν εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα στα μέσα του 17ου αιώνα.

Κατάπληξη προξενούσαν στους επισκέπτες της Αθήνας τα πάμπολλα εκκλησάκια, που συναντούσαν διάσπαρτα μέσα στην πόλη και σε ολόκληρη την περιφέρεια της Αττικής, δεδομένου ότι στα μεταβυζαντινά χρόνια και κυρίως κατά τον 16ο και τον 17ο αιώνα, είχαν χτιστεί, δίπλα στους περίτεχνους βυζαντινούς ναίσκους του 11ου και 12ου αιώνα, πάνω από εκατό εκκλησίες, οι περισσότερες από τις οποίες καταστράφηκαν στα χρόνια της επανάστασης είτε κατεδαφίστηκαν στις πρώτες δεκαετίες μετά την απελευθέρωση.

"Η Αθήνα με τα μάτια των ζωγράφων περιηγητών 16ος- 19ος αι. " Φανή Μαρία Τσιγκάκου, ΟΙΣΤΡΟΣ, σελ 35-49