ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ του 20ου ΑΙΩΝΑ στο ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

Ενενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι μεγαλύτερες ανταλλαγές και εκτοπισμοί πληθυσμών του 20ού αιώνα ξυπνούν θλιβερές μνήμες και συναισθήματα, στην έκθεση «Δύο φορές ξένος» στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη.
Βασισμένη σε προσωπικές μαρτυρίες και σπάνιο κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 25 Νοεμβρίου, φέρνει τον επισκέπτη πρόσωπο με πρόσωπο με όσους έζησαν τα τραυματικά γεγονότα.
Οι ιστορίες εκατομμυρίων ανθρώπων, οι οποίοι ξεριζώθηκαν από την πατρίδα τους και ακούμπησαν σε έναν καινούριο τόπο, νιώθοντας δυο φορές ξένοι, ζωντανεύουν μέσα από προσωπικές μαρτυρίες και σπάνιο κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό από την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, τη μαζική μετακίνηση Γερμανών και Πολωνών μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον διαχωρισμό της Ινδίας και τη δημιουργία του Πακιστάν που έλαβαν χώρα το 1947, και την Κύπρο του 1974.

«Ήμασταν βασιλιάδες, γίναμε ζητιάνοι»

Προσωπικά πάθη και συγκλονιστικές ανθρώπινες ιστορίες στην έκθεση "Δύο φορές ξένος".

Περισσότεροι από 12 εκατομμύρια Γερμανοί πρόσφυγες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου  

Ο Κόκος Νικολαΐδης είναι κάτοικος Λευκωσίας με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Η οικογένειά του έχει το αρνητικό ρεκόρ να βιώσει δύο φορές μέσα σε λιγότερο από 70 χρόνια τον εκτοπισμό από τα πάτρια εδάφη. Ήταν από τις λίγες ελληνικές μικρασιατικές οικογένειες που βρέθηκαν στην Κύπρο με την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών το 1923, ενώ μετά τη διχοτόμηση της νήσου, το 1974, ο ίδιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει για δεύτερη φορά τον τόπο όπου ζούσε μαζί με την οικογένειά του.

«Είχα δώσει μια υπόσχεση στη μάνα μου προτού πεθάνει, ότι μια μέρα θα πήγαινα στη Μικρά Ασία για να βρω το αρχοντικό τους, το οποίο με ενθουσιασμό πάντοτε μου περιέγραφαν» λέει στη μαρτυρία του η οποία διασώζεται στην έκθεση «Δύο φορές ξένος», στο κεντρικό κτίριο του Μουσείο Μπενάκη. «Έρχεται η κυρία Φατμά να μας ανοίξει. Φόρτιση τεράστια... Ήρθαν στη μνήμη μου εκείνα όλα που άκουγα από τη μητέρα μου, από τη γιαγιά μου... Έτρεξε στην αυλή, όπου είχε έναν θάμνο, έκοψε ένα κλαράκι που είχε ένα ανθάκι πάνω και έρχεται και μου λέει: "Αυτό να το πας στη μάνα σου όταν πας πίσω". Και της λέω: "Η μάνα μου πέθανε πριν από τέσσερα χρόνια". Μου λέει: "Να το βάλεις στον τάφο της από εμένα"».

Η Δόμνα Μασκαλίδου ήταν κάτοικος της Χωρομάνας του Πόντου. Η οικογένειά της περιλαμβάνεται, μαζί με άλλους Πόντιους και Καππαδόκες, στα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής: πλήρωσαν με την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 έναν πόλεμο στον οποίο δεν είχαν καμία ανάμειξη. Η Δόμνα Μασκαλίδου εκτοπίστηκε από την Τραπεζούντα σε ένα χωριό της Βόρειας Ελλάδας. Έζησε εκεί προτού αυτές εκτοπιστούν, το 1924, στην Ανατολία.

«Ήρθαμε στην Ελλάδα πεινασμένοι, διψασμένοι... Τα παιδιά πέθαιναν στα χέρια μας από την πείνα» λέει. «Και τι καταλάβαμε που ήρθαμε εδώ; Τίποτα, μόνο φασαρίες. Εμείς, στην Τραπεζούντα; Βασιλιάδες ήμασταν. Εδώ; Για Τούρκους μας είχαν, μουσουλμάνους. Όταν μας έλεγαν μουσουλμάνους, τρελαινόμασταν».

Η Αϊσέ Λαχούρ Κιρντούνς, της οποίας η οικογένεια έφθασε στην Τουρκία από την Κρήτη, ο Μουσταφά Καλαμάζ, πρώην κάτοικος Τσοτυλίου Κοζάνης και ο Αλί Ονέι, πρώην κάτοικος Ρεθύμνου εξομολογούνται τα πάθη τους από κοινού με την Ελληνοκύπρια Μαρία και την Τουρκοκύπρια Ζεχρά, οι οποίες διέσχισαν την Πράσινη Γραμμή της Κύπρου για να επισκεφθούν τα πατρικά τους σπίτια έπειτα από 30 χρόνια. 

Από τα τραύματα του πολέμου και του εκτοπισμού ως τη σημερινή ανάγκη για συμφιλίωση.

Προσωπικές μαρτυρίες που αποκαλύπτουν μια κοινή εμπειρία χαμένων πατρίδων και διαλυμένων κοινοτήτων, την ιστορία ανθρώπων που πάντα νιώθουν δύο φορές ξένοι...