Το χρονικό των δέκα ημερών-Μια ανθρώπινη στιγμή του Μικρασιατικού πολέμου.
Άρθρο της Ελίνας Γαληνού

Πριν μερικά χρόνια, είχα γνωρίσει την μαρτυρία της αδελφής του Ηλία Βενέζη μέσα από την επανέκδοση του βιβλίου "Το χρονικό των δέκα ημερών-Αϊβαλί 1922". Ήταν τότε που η κοινή γνώμη είχε θορυβηθεί έντονα από εκείνο το βιβλίο της Ιστορίας, όπου ο "συνωστισμός" του Μικρασιατικού Ελληνισμού το 22, έμοιαζε ν΄απαξιώνει μια γενοκτονία της οποίας τα επιζώντα θύματα, είχαν παλέψει χρόνια για να αναγνωριστεί. Το βιβλίο αυτό της Αγάπης Μολυβιάτη Βενέζη, φώτιζε συμπληρωματικά μια άλλη πλευρά του πολέμου εκείνου που μας είχε περιγράψει ο αδελφός της, μέσα από το "Νούμερο 31328". Και των δύο το έργο όμως, εμπλουτίζει την ιστορική μας γνώση παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες που μόνο οι αυτόπτεις μάρτυρες μιας ιστορίας, μπορούν να διαθέτουν.

Τα δύο αυτά αδέλφια, βρέθηκαν μέσα στη δίνη του Μικρασιατικού πολέμου εντελώς αιφνίδια. Ο δεκαοκτάχρονος Ηλίας στην προσπάθειά του να ξεφύγει από την υποχρεωτική στράτευση, συλλαμβάνεται και στέλνεται στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας που είχε δημιουργήσει ο Κεμάλ, τα γνωστά "Αμελέ Ταμπουρού" 

 . Μαζί με τον Ηλία, συνελήφθησαν περίπου 3000 άντρες στο Αϊβαλί, που ακολούθησαν τις δραματικές πορείες θανάτου του κεμαλικού στρατού για να καταλήξουν αιχμάλωτοι της καταναγκαστικής εργασίας για ενάμιση χρόνο. Η αδελφή του Αγάπη, ένα κορίτσι ως τα χτες άβγαλτο στη ζωή, υπακούει σ΄ένα ηρωικό ξύπνημα που την υποκινεί να μπει στην περιπέτεια αναζήτησης του αδελφού της. Φεύγει από το σπίτι της και τρέχει στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα, υπερτιμώντας τις δυνάμεις της και υποτιμώντας ίσως, το μέγεθος του κινδύνου. Με τη σύλληψη του Ηλία, άρχισε και ο δικός της αγώνας, αλλά με δεδομένα πολύ αποθαρρυντικά. Όταν όλα μοιάζουν να έχουν χαθεί, ο από μηχανής Θεός της εμφανίστηκε στο πρόσωπο ενός Τούρκου αξιωματικού, του Κεμαλεντίν. Ο Κεμαλεντίν, ένας άνθρωπος ορκισμένος να εκδικηθεί για τον χαμό της οικογένειάς του όποιον Έλληνα βρεθεί στο δρόμο του, συναντώντας την Αγάπη, μετατρέπεται σε φύλακα άγγελό της.Της συμπαρίσταται σαν πραγματικός αδελφός, την κρύβει στο σπίτι του, αναζητεί πληροφορίες για την τύχη του Ηλία και στο τέλος, αψηφώντας τους κινδύνους, τη βοηθάει να διαφύγει μαζί με τον πατέρα της προς τις ελληνικές ακτές...Τελειώνοντας η ιστορία, αφήνει ένα κενό στον αναγνώστη, για το τι απόγινε ο ευγενικός Κεμαλεντίν...Δεν έμαθε γι΄αυτόν κανένας, ούτε η Αγάπη...Έμεινε μόνο η ανάμνησή του και τα "Γράμματα χωρίς παραλήπτη" που του έγραφε, αναβιώνοντας τη μορφή του νοερά...

Αυτή η ιστορία, εκτός από ρομαντική και νοσταλγική, είναι μια νίκη της ανθρωπιάς απέναντι στον παραλογισμό του πολέμου, μια τραγική πραγματικότητα και συνάμα, ένα όμορφο παραμύθι. Μέσα σ΄εκείνες τις δραματικές ώρες, όπου κάθε αίσθημα βυθίζεται στο χωνευτήρι του κανιβαλισμού, ξεπροβάλλει η αίγλη του ψυχικού μεγαλείου και ηρωισμού, αναδεικνύοντας το μοναδικό φως, που κάπως σκεπάζει τα στίγματα της θηριωδίας. Το "Χρονικό των δέκα ημερών" εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1981 και έλαβε το Α΄Βραβείο Ειρήνης και Φιλίας Ιπεκσί και επίσης, το Α΄Βραβείο της Εστίας Νέας Σμύρνης. Η συγγραφέας Αγάπη Βενέζη-Μολυβιάτη και μητέρα του τ. υπουργού και πρέσβυ επί τιμή Πέτρου Μολυβιάτη, γεννήθηκε στο Αιβαλί  και πέθανε στην Αθήνα, το 1995. Παντρεύτηκε στον συμπατριώτη της Γιώργο Μολυβιάτη και απέκτησε δύο γιούς, τον Πέτρο και τον Αντώνη, ενώ παράλληλα δημιούργησε ένα πλούσιο ποιητικό και λογοτεχνικό έργο.  

Η παρουσίαση αυτού του βιβλίου πρόσφατα στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, μαζί με άλλα συναφή έργα των εκδόσεων του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών που αναφέρονται στον Μικρασιατικό Πόλεμο, και την ιστορία των ελληνικών πληθυσμών της εγγύς Ανατολής, τεκμηριώνουν εμπεριστατωμένα τα λόγια της νεαρής Αγάπης όπου "όσα και αν γραφτούν ποτέ, ίσως να μην είναι αρκετά για να περιγράψουν τον πόνο της εποχής εκείνης.."

Πράγματι, δεν είναι ποτέ αρκετά τα στοιχεία για να συνθέσουν την ιστορική αλήθεια. Τα ντοκουμέντα, τα αρχεία, οι μαρτυρίες ανακύπτουν συνεχώς ανοίγοντας τον δρόμο σε αναθεωρήσεις, και ίσως, φωτίζοντας νέους δρόμους στη σκέψη των ανθρώπων. Σ΄αυτή τη βάση, προσανατολίζεται το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών όπου πρωτοστατεί η Ειρήνη Σαριόγλου, η οποία μας βεβαιώνει ότι "Η ουσιαστική προσέγγιση δύο λαών όπως οι Τούρκοι και οι Έλληνες, θα πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη όλην την έκταση της ιστορικής αλήθειας, όλων των στοιχείων που την συνθέτουν και για τις δύο πλευρές. Η ιστορική γνώση, απαλλαγμένη από παρερμηνείες και συγκαλύψεις, είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε και μας βοηθάει..." Φέτος με τις διάφορες επετειακές εκδηλώσεις για την Καταστροφή της Σμύρνης, είχαμε την ευκαιρία να ανακαλέσουμε πολλά στη μνήμη μας, για την τραγωδία του 22, την ανταλλαγή πληθυσμών και το ιστορικό τους υπόβαθρο. Γιατί οι ιστορικές τραγωδίες, συνήθως δεν είναι αποτέλεσμα μόνο μιας χρονικής στιγμής..