ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2012-2013

  Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2012-2013 υλοποιήσαμε στο σχολείο μας , το 1ο Γυμνάσιο Χαλανδρίου,  το Πολιτιστικό Πρόγραμμα με τίτλο " Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ των ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ μετά τη ΣΥΝΘΗΚΗ της ΛΟΖΑΝΗΣ ( 1923 ). Η ΜΟΙΡΑ του ΠΡΟΣΦΥΓΑ". Στο Πρόγραμμα συμμετείχαν 30 μαθητές από τη Β΄ και τη Γ΄ Γυμνασίου . Στο τέλος του Προγράμματος τον Απρίλη του 2013 πραγματοποιήσαμε ένα τετραήμερο ταξίδι στην Τουρκία επισκεπτόμενοι τη Σμύρνη, την Πέργαμο, το Αϊβαλί, τα Μοσχονήσια, τη Φώκαια, τα Βουρλά, τα Αλάτσατα και τον Τσεσμέ  Γνωρίσαμε από κοντά τα μέρη από τα οποία ήρθαν στην Ελλάδα ομοεθνείς μας  πρόσφυγες το 1922 μετά την μικρασιατική καταστροφή σε τραγικές συνθήκες και προσπαθήσαμε να νιώσουμε τον πόνο των προσφύγων που, μετά την περίφημη συνθήκη στη Λοζάνη, προέκυψαν και από τις δύο μεριές του Αιγαίου.

  Πολύ συγκινητική ήταν η στιγμή που συναντήσαμε στα Αλάτσατα έναν Τουρκοκρητικό με καταγωγή από τα Χανιά , τον Τζαζίμ. Φιλόξενος, πρόθυμος να μας οδηγήσει στην Παναγία την Αλατσατιανή μιλώντας ελληνικά και διηγούμενος την ιστορία του, ήταν η χειροπιαστή απόδειξη των όσων είχαμε μελετήσει κατά τη διάρκεια της χρονιάς για τη μοίρα των προσφύγων,  Ελλήνων και Τούρκων. 

 Συζητήσαμε και προβληματιστήκαμε για τον εθνικισμό, το μίσος, το φανατισμό, την εμπάθεια και τα κάθε είδους  συμφέροντα που οδηγούν στους πολέμους που με τη σειρά τους φέρνουν στην επιφάνεια τα πιο άγρια και σκληρά ένστικτα των ανθρώπων.

  Επιστρέψαμε πλούσιοι σε εμπειρίες με εξαιρετικές εντυπώσεις και  όμορφες αναμνήσεις από το εκπαιδευτικό μας αυτό ταξίδι.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια σύντομη παρουσίαση του Προγράμματός μας στη σχολική κοινότητα σε αυστηρά χρονικά πλαίσια. Οι αριθμοί στο κείμενο αντιστοιχούν σε διαφάνειες του power point, συνοδευτικού του κειμένου κατά την παρουσίαση, το οποίο είναι αναρτημένο στη διεύθυνση : slideshare.net/MZaxou//ss-24131923.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Οκτώβριος 2012- Απρίλιος 2013

Η Ανταλλαγή των πληθυσμών μετά τη συνθήκη της Λοζάνης. Η μοίρα του πρόσφυγα.

«Να γεννιέσαι σε ένα μέρος, να γερνάς σε ένα άλλο. Και να αισθάνεσαι ξένος και στα δυο…»

                                                         

                   

 

ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ  ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2012-2013

 Α.

1  Στη διάρκεια του 19ου αιώνα κορυφώνεται το μεταναστευτικό ρεύμα από την κυρίως Ελλάδα προς τα παράλια της Μικράς Ασίας. 2  Η θεαματική αύξηση του πληθυσμού στην περιοχή σηματοδοτείται από την οικονομική άνοδο , την πνευματική άνθηση και την αξιόλογη κοινοτική και εκπαιδευτική οργάνωση. 3 Αϊβαλί, Μοσχονήσια, Φώκαια, Αϊδίνι, Σαλιχλί , Βουρλά, Αλάτσατα, Κορδελιό, Μπουρνόβας και σε δεσπόζουσα θέση η μυθική κοσμοπολίτικη Σμύρνη 4  με το Φραγκομαχαλά, την προκυμαία Και ,τα με μαρμάρινες προσόψεις διώροφα σπίτια των διπλωματών, τραπεζιτών και πλουσίων εμπόρων , τα κέντρα διασκέδασης, τα θέατρα, τα καφέ, τα μεγάλα ξενοδοχεία, τα υπαίθρια καταστήματα, 5  το λιμάνι που «συνωθούνταν η Δύση και η Ανατολή», 6  τα σπουδαία εκπαιδευτήρια, 7  τις λέσχες, το γραφικό ανατολίτικο Τουρκομαχαλά στο Καντιφέ Καλέ, 8  η Σμύρνη των Ελλήνων, των Εβραίων, των Αρμενίων, των Τούρκων και των Ευρωπαίων.

Ως αντίδραση στις κεντρόφυγες τάσεις που συνεχώς ενισχύονται εμφανίζεται το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα το οποίο επιδιώκει τη δημιουργία ενός αμιγώς τουρκικού κράτους στο οποίο δε θα υπάρχουν μειονότητες. 9  

Μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων ο καθορισμός των συνόρων και η υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου ( 1913 ) έχουν  ως αποτέλεσμα την εθνολογική ανακατάταξη των βαλκανικών λαών και τη δημιουργία του προσφυγικού ζητήματος. Κατά την περίοδο 1912-1914 μετακινούνται ανάμεσα στα βαλκανικά κράτη και τη Μικρά Ασία περίπου 890.000 άτομα. Από την Ελλάδα μετακινούνται προς τη Μικρά Ασία 115.000 Μουσουλμάνοι, ενώ στη Μακεδονία έρχονται περίπου 120.000 Έλληνες από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία.

Η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να διαπραγματευτεί με την τουρκική την ανταλλαγή των Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων της Ελλάδας υπογράφοντας σχετική συμφωνία. Όμως το ξέσπασμα του Α Παγκοσμίου Πολέμου ματαιώνει την ανταλλαγή.

Μέχρι το 1920 η Ελλάδα έχει δεχθεί και νέο κύμα προσφύγων από τον Πόντο, τον Καύκασο και την εμφυλιοκρατούμενη Ρωσία. Δυο χρόνια αργότερα η τραγική εξέλιξη του μικρασιατικού πολέμου και η εθνική συμφορά του 1922 έχει ως συνέπεια το ξερίζωμα του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και την επίταση  του προσφυγικού προβλήματος. 10

Το Νοέμβριο του 1922 αρχίζουν στη Λοζάνη της Ελβετίας διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ειρήνης με την Τουρκία. Την ηγεσία της ελληνικής αντιπροσωπείας αναλαμβάνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ενώ επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας  είναι ο Ισμέτ Ινονού. 11  Συνολικά υπογράφονται πέντε συμβάσεις. Η ανταλλαγή των πληθυσμών αποτελεί το πιο λεπτό ζήτημα από όσα συζητιούνται στη Λοζάνη. Στις 24 Ιουλίου 1923 αποφασίζεται η από την 1η Μαϊου του 1923 η υποχρεωτική ανταλλαγή Τούρκων υπηκόων του ελληνικού ορθοδόξου δόγματος και Ελλήνων υπηκόων μουσουλμανικού θρησκεύματος. Εξαιρούνται οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολη ( όσοι ήταν εγκατεστημένοι πριν τις 30 Οκτωβρίου 1918 ), της Ίμβρου της Τενέδου και οι Μωαμεθανοί κάτοικοι της Δυτικής Θράκης. Στην ιστορία δεν υπάρχει πιο αλλόκοτη συνθήκη στο πλαίσιο της οποίας με κριτήρια θρησκευτικά και όχι φυλετικά καταλύοντας κάθε έννοια  ανθρώπινου δικαιώματος περίπου 3.000.000 άνθρωποι παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς . Η εφαρμογή της συνθήκης ξεκινά σε κλίμα απόλυτης αρμονίας. Όσοι πιστεύουν στην παραδοσιακή ελληνοφοβία- τουρκοφοβία  εκπλήσσονται βλέποντας Τούρκους να αποχαιρετούν γλυκά Έλληνες και το αντίθετο. Η ανταλλαγή αυτή προκαλεί συγκίνηση στους πληθυσμούς που ξενιτεύονται και σε αυτούς που μένουν πίσω.

Β.

 Η ελληνική λογοτεχνία επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη μικρασιατική καταστροφή του 1922 αλλά και την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923. Οι εικόνες από τις πατρίδες που εγκαταλείφθηκαν , ο πόλεμος αλλά και οι ευτυχισμένες στιγμές καθόρισαν τη θεματική του λογοτεχνικού έργου των συγγραφέων - ποιητών που αναφέρονται σ` αυτήν την περίοδο ( πολλοί από αυτούς ήρθαν από την Τουρκία ή είχαν καταγωγή από τη Μικρά Ασία ) και είναι φυσική η αναφορά τους στο θέμα της χαμένης πατρίδας και της προσφυγιάς 12 . Αναφέρουμε  ενδεικτικά τον Ηλία Βενέζη, έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς της γενιάς του `30 με την τριλογία του «Αιολική Γη», «Νούμερο 31328 , «Γαλήνη». Τον Κοσμά Πολίτη με το καλύτερο από τα μυθιστορήματά του «Στου Χατζηφράγκου» που αναφέρεται σε μια λαϊκή συνοικία της Σμύρνης, 13  το Στρατή Δούκα με την εξαιρετική νουβέλα του «Η ιστορία ενός αιχμαλώτου», με φόντο την  αληθινή ιστορία ενός τουρκόφωνου Έλληνα.  14 Τον εξαίρετο Φώτη Κόντογλου στο «Αϊβαλί η πατρίδα μου» , τον πολυβραβευμένο Τάσο Αθανασιάδη με τα «Παιδιά της Νιόβης», 15 την γνωστή σε όλους Διδώ Σωτηρίου με τα «Μ,ατωμένα Χώματα»το «Μέσα στις Φλόγες» και το «Οι νεκροί περιμένουν» όπου η φρίκη του πολέμου και το δράμα της προσφυγιάς δίνουν τέλος στον παράδεισο του παρελθόντος. Τη Φιλιώ Χαϊδεμένου με το «Τρεις αιώνες μια ζωή» ,μια προσωπική ματιά στη ζωή στη Μικρά Ασία, στα Βουρλά πριν την καταστρφή, στην καταστροφή έτσι όπως την έζησε η αφηγήτρια, στον ερχομό και στην ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα.

Από τους νεότερους αξίζει ν` αναφέρουμε το Νίκο Θέμελη με τις «Αλήθειες των Άλλων», 16  τη «Νενέ τη Σμυρνιά» της Έλσας Χίου όπου περιγράφει το ταξίδι του Αργύρη στη Μικρά Ασία ,στα μέρη της αγαπημένης του γιαγιάς, 17  το «Νισάφι πια» του Κωστή Χατζηφωτεινού ένα «διαφορετικό eελληνοτουρκικό»  ημερολόγιο, καταγραφή της επίσκεψης του συγγραφέα στον Γέροντα, τόπο καταγωγής του πατέρα του, την τριλογία του Ευάγγελου Μαυρουδή με τίτλο « Επιστροφή στη Σμύρνη». Σημαντική θέση έχει ακόμα ο διηγηματογράφος Γιώργος Ιωάννου που ζώντας  στη Θεσσαλονίκη αφηγήθηκε με το λιτό και περιεκτικό του ύφος το δράμα των προσφύγων και της προσφυγιάς της Θεσσαλονίκης (« Στου Κεμάλ το σπίτι», «Στους προσφυγικούς καταυλισμούς» ). 18  Ο Χρήστος Μπουλώτης στο τρυφερό παραμύθι του « Το άγαλμα που κρύωνε» αναφέρει... « κι όταν το γαλάζιο πουλί πέρασε επιτέλους στην αντίπερα ακτή, στη Μικρασία, αναφώνησε το προσφυγάκι με βουρκωμένη φωνή: ‘Η πρώτη μας πατρίδα’, 19  ενώ η Άννα Κόνομος  γράφει το 2012 ένα παραμύθι με τίτλο « Υπόσχεση» για τη δύναμη της φιλίας και της μνήμης με φόντο την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Από την τουρκική πλευρά η λογοτεχνική παραγωγή είναι αρκετά περιορισμένη. Ο Αχμέτ Γιορουλμάζ αναφέρεται στους Τουρκοκρητικούς που εγκαταστάθηκαν στο Αϊβαλί ( «Τα παιδιά του πολέμου» «Από την Κρήτη στο Αϊβαλί» ) 20  και ο Νετζατί Τζουμαλί γεννημένος στη Φλώρινα γράφει για τους Τούρκους της Μακεδονίας ( «Κατεστραμμένα βουνά» ).

Γ.

 21 Άπειρες οι μαρτυρίες προσφύγων αλλά και των απογόνων τους καταγεγραμμένες στην «Έξοδο» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών ή αναρτημένες στο διαδίκτυο σε διάφορα blogs όπως « Απόγονοι μικρασιατών» , «Mικρασιάτης. gr» κλπ, βιντεοσκοπημένες,  ενσωματωμένες σε ταινίες που αφορούν στους πρόσφυγες, αλλά και μέσα από τις συνεντεύξεις της Ιωάννας, της Κατερίνας και του Μιχάλη στους παππούδες και στους γονείς τους. Κοινό σημείο όλων ο πόνος, η απορία, η νοσταλγία, ο αγώνας ...

Αξίζει να σταθούμε στα λόγια της γιαγιάς Φιλιώς ( Χαϊδεμένου ) που γεννήθηκε το 1899 στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, βίωσε τη μικρασιατική καταστροφή, αγωνίστηκε για να επιβιώσει και αφιέρωσε τη ζωή της στο να μείνει ζωντανή η Μικρά Ασία και ο ιδιαίτερος πολιτισμός της. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 107 ετών έχοντας δει το όνειρό της για το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού να γίνεται πραγματικότητα.

22 «… 3 Αυγούστου 1998. Ο νους μου φεύγει ξανά και πηγαίνει σε μέρη που πονάνε , σε μέρη που δε θα ξεχάσω ποτέ. Ο πόνος θα σταματήσει μόνο όταν πεθάνω. Το σώμα μου βρίσκεται εδώ, στο τώρα, αλλά το μυαλό μου συνεχίζει να τριγυρνάει στο τότε, στην αγαπημένη μου πατρίδα, που δεν ξέχασα ούτε για μια στιγμή. Η ζωή μου όλα αυτά τα χρόνια κινείται μόνη της, μηχανικά. Νομίζω ότι όλοι εμείς που διωχτήκαμε, που υποφέραμε, που ξεσπιτωθήκαμε, που αποκτήσαμε βίαια μια νέα πατρίδα, δε θα λησμονήσουμε ποτέ τον τόπο μας, τη Μικρά Ασία. Πάντα θα μας πονάει η θύμησή της, όσα κι αν περάσαμε από τότε, και πάντα το μυαλό μας θα ξαναγυρίζει σ` εκείνα τα χρόνια, στις ρίζες μας» .

…«Οσο ζω κι αναπνέω δεν θα σταματήσω ποτέ να μιλώ για όσα ζήσαμε οι Ελληνες της Σμύρνης, της Μικράς Ασίας, με τη Φωτιά, τον διωγμό, τον ξεριζωμό μας από τα άγια χώματα, την καταδίκη σε προσφυγιά… Αυτά τα μάτια ώσπου να κλείσουν, θα βλέπουν μπροστά τους τα όσα έγιναν, και δεν συμφέρουν, και το στόμα μου θα μιλά για το άδικο του Ελληνισμού και θα ζητά την επιστροφή εκεί που είδαμε το φως, που μεγαλώσαμε, προκόψαμε, για να χαθούν όλα μέσα στον καπνό και στη φωτιά»…

 Δ.

  23  Μέσα από την παρακολούθηση ταινιών ( «Προσφυγικό Ζήτημα», «Δυο φορές Ξένος», «Σινασός», «Παιδιά ήμαστε τότε... Οι Μικρασιάτες θυμούνται» ) αλλά και τη μελέτη των κειμένων - μαρτυριών των προσφύγων έγινε κατανοητό ότι οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του Πόντου δε βρήκαν ευθύς εξ αρχής την αποδοχή και τη φιλοξενία από την πλευρά των Ελλήνων. 24  Αντιμετώπισαν τεράστιες δυσκολίες διαβίωσης και επιβίωσης, επαγγελματικής αποκατάστασης, ένταξης στην ελληνική κοινωνία. Πολύ συχνά γίνονταν αποδέκτες προκαταλήψεων ,  περιφρόνησης και υβριστικής συμπεριφοράς. 25  Το ελληνικό κράτος αποδύθηκε σε έναν αγώνα αποκατάστασης των προσφύγων με αρωγό την ΚτΕ που συνέβαλε στην ίδρυση του διεθνούς οργανισμού της ΕΑΠ ( Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων ). 26  Αχαρακτήριστη ήταν επίσης η συμπεριφορά μερίδας του ελληνικού λαού αλλά και του ίδιου του κράτους σε κάποιες περιπτώσεις όσον αφορά στο θέμα της ανταλλάξιμης περιουσίας, μέρος της οποίας έγινε αντικείμενο σφετερισμού. 27

ΟΜΩΣ ο προσφυγικός πληθυσμός, ιδιαίτερα το αστικό κομμάτι του, πρόκοψε πρώτιστα στον οικονομικό τομέα ( βιομηχανία, επιχειρήσεις, εμπόριο ). Επίσης σφράγισε την ελληνική κοινωνία με τον πολιτισμό του : ήθη, έθιμα, παραδόσεις, θρύλοι, παραμύθια, μουσική ( αμανέδες, ρεμπέτικα ), χοροί ( ζεϊμπέκικο, χασάπκο, καρσιλαμάς... ) , μουσικά όργανα ( τουμπερλέκι, κλαρίνο , ταμπουράς..) 28  . Από την άλλη μεριά η διατροφή και ο τρόπος παρασκευής των φαγητών αποτέλεσαν ένα πολιτισμικό δημιούργημα συλλογικής εμπειρίας, γνώσης και φαντασίας. Οι Μοκρασιάτες έφεραν μαζί τους μια δυναμική, χρωματισμένη και αρωματισμένη κουζίνα που στη συνάντησή της με την ελληνική είχε ως αποτέλεσμα μια ιερή πολιτιστική σύμπραξη. 29

Τέλος δε θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε δειγματοληπτικά εκπροσώπους της τέχνης και του πολιτισμού με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. 30

Ο νομπελίστας  Γιώργος Σεφέρης, εμβληματική μορφή στο χώρο της ποίησης, ο Δημήτρης Γληνός, εκπαιδευτικός, συγγραφέας και πολιτικός, ο σπουδαίος μουσικός και συνθέτης Μανόλης Καλομοίρης, ο ζωγράφος Μίνως Αργυράκης, η δημοσιογράφος /συγγραφέας Έλλη Παππά, η ηθοποιός Κυβέλη, αλλά και ο κορυφαίος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, στενός συνεργάτης του Αϊνστάιν που ανέλαβε μετά από εντολή του Βενιζέλου την οργάνωση του Πανεπιστημίου της Ιωνίας στη Σμύρνη.

Η πικρία και η αγανάκτηση μπορεί να καθυστέρησαν την αφομοίωση αλλά δεν την εμπόδισαν. Το πάντρεμα του νέου που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες με το παλιό, γέννησε το καινούργιο , που είναι η σύγχρονη Ελλάδα.

Ε.

31 Ο 20ος αιώνας αποκαλείται συχνά «αιώνας των εκτοπισμών». Εκτοπισμός σημαίνει ότι κάποιος αναγκάζεται , υποχρεώνεται να φύγει από τον τόπο που γεννήθηκε, εγκαταλείποντας τα πάντα, και να πάει να ζήσει σε έναν άλλο τόπο. Η κατάρρευση και ο διαμελισμός των πολυεθνικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος,  η ίδρυση των ανεξάρτητων μετα-αποικιοκρατικών κρατών στο β΄ μισό του αιώνα, η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων κατά την τελευταία δεκαετία του αιώνα, η δημιουργία των εθνικών κρατών ήταν μια βίαιη διαδικασία που είχε ως αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να εγκαταλείψουν αναγκαστικά τις εστίες τους και οι πιο πολλοί να μην επιστρέψουν ποτέ: Γερμανοί, Πολωνοί, Ινδοί, Πακιστανοί, Σομαλοί, Κύπριοι, Αρμένιοι, Παλαιστίνιοι, Σέρβοι... 32  Σε όποιο μέρος του κόσμου που έγιναν εκτοπισμοί και ανταλλαγές οι μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν αυτά τα δραματικά γεγονότα μας αποκαλύπτουν τον πόνο που ένιωσαν, τις τρομακτικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν και την οδυνηρή εμπειρία που ο ποιητικός λόγος της Αϊσέ Λαχούρ Κιρντούντς, Τουρκάλας με καταγωγή από την Κρήτη τόσο όμορφα εκφράζει... 33

Iki kere yabancı

Gec kaldık anıları kaydetmeye

o ilk malzeme yitti gitti

ilk mübadiller götürdüler anılarını

oysa onlar hemen kaydedilmliydi

üzerinden 80 yıl geçtikten sonra

ani savaşları

her türlü manipülasyona açık

Mübadeleyle ilgili her metnin özü aynı:

Yerinde doğup yabanda kocamak

iki yerde de yabancı olmak.

Δυο φορές ξένος

Είναι αργά για μας να διατηρήσουμε τις μνήμες μας.

Η ουσία τους, η αρχική ουσία,

έχει ήδη αφανιστεί.

Εκείνοι οι πρώτοι πρόσφυγες πήραν μαζί τις αναμνήσεις τους,

αναμνήσεις που έπρεπε

να είχαν καταγραφεί χωρίς καθυστέρηση.

Έχουν περάσει ογδόντα χρόνια,

και οι αναμνήσεις παλεύουν με κάτι άλλο,

έτοιμο να παραποιηθεί.

Αλλά το επίκεντρο της διήγησης κάθε πρόσφυγα

παραμένει το ίδιο.

Να γεννιέσαι σε ένα μέρος,

να γερνάς σε ένα άλλο.

Και να αισθάνεσαι ξένος και στα δυο μέρη.

Αξίζει ακόμα να αφουγκραστούμε τον «Προσφυγικό μονόλογο της Άννας Ιωαννίδου.

Προσφυγικός μονόλογος

Ανασκαλεύω την ιστορία στον χρόνο.

Εγκλωβισμένος σε μία ζωή  που αποφάσισαν «άλλοι».

Η προσφυγιά  ένα αταίριαστο ρούχο.

Η  θύμησή μου χαραγμένη ανεξίτηλα σ’ ένα μισοτελειωμένο καμβά…

Αναρωτιέμαι.  Άφησα οριστικά τα ίχνη μου;

Φυγή χωρίς επιστροφή;

Ανίερες οι συμμαχίες των «δυνατών».

Έγινα  πιόνι, έρμαιο  στα  εξουσιαστικά παιχνίδια τους.

«Επιτεύγματα»  μίσους  κι  αιματοχυσίας

στον  Πόντο , στην Μικρά Ασία ,στην Βιθυνία

στην Καππαδοκία, στη Θράκη.

Ο  αέρας βαρύς , πένθιμος  ραπίζει σκληρά το πρόσωπό μου.

Τρέχω πανικόβλητος  σ’ ένα «ταξίδι» σωτηρίας,

«ταξίδι» εγκατάλειψης

με μια εικόνα στο χέρι μου.

Τρέμω… Πρέπει να  φυλάξω την πατρογονική  παρακαταθήκη.

Φωνές απειλητικές  κραυγάζουν στον εφιάλτη μου:

«Φύγε»! «Τώρα»!

Αμείλικτο , αιώνιο  το  δίλημμα

ένα δίλημμα  ζωής-θανάτου:

Ν’αρνηθώ να εγκαταλείψω

την μυρωμένη αγκαλιά της γενέθλιας γης μου;

Αλλά τότε θ΄ αντικρύσω

την βία, την φωτιά ,τον θάνατο.

Ή  μήπως να φύγω για μια ζωή λαθρεπιβάτη;

Σώμα, πνεύμα ακρωτηριασμένο.

Η άδεια μου ψυχή σ’ έναν εικονικό τάφο…

Η προσφυγική μου οδύσσεια.

Ψηφίδες  αγάπης,

ψηφίδες  διδαχής,

στιγμές ελληνικές  οι ρίζες μου, επιγραφές  ορθοδοξίας.

Η αλήθεια στην αφήγησή μου πολύτιμη κληρονομιά.

Μύρο  λυτρωτικό  η  αναπόληση

Οι ίσκιοι μου χαμένοι στους χρυσούς αιώνες

σ’ ένα αθάνατο μεγαλείο πολιτισμού.

Κι εγώ να προσκυνώ το αιώνιο και το άφθαρτο,

την πεμπτουσία του ελληνισμού.

34 Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ διασφαλίζει την προστασία εκατομμυρίων προσφύγων προασπίζοντας τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους μεταξύ των οποίων είναι να μπορούν να ζητούν άσυλο και να βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο σε μια άλλη χώρα και κυρίως να μην επαναπροωθούνται χωρίς τη θέλησή τους σε έναν τόπο όπου απειλούνται με διώξεις. Μακροπρόθεσμα, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ βοηθάει τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στις εστίες τους εθελοντικά ή να ενταχθούν στις χώρες ασύλου ή να μετεγκατασταθούν σε τρίτες χώρες. 35

 ΣΤ.

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ\ ΤΑΞΙΔΙ

Τον Οκτώβριο του 2012 επισκεφθήκαμε την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη με τίτλο «Δυο φορές ξένος», 36  παρακολουθήσαμε video, ακούσαμε το παραμύθι «Υπόσχεση» και γράψαμε σημειώματα στο «Δέντρο της μνήμης» 37

Λίγες ημέρες αργότερα παρακολουθήσαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών μια ομότιτλη παράσταση στο πλαίσιο της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη που προαναφέρθηκε, με τραγούδια, αφηγήσεις και χορούς από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.

38

Τον Ιανουάριο του 2013 επισκεφθήκαμε τον Σύνδεσμο Κωνσταντινοπολιτών και Μικρασιατών «Ρίζες» στο Χαλάνδρι. Εκεί μας υποδέχθηκαν θερμά ο πρόεδρος κος Καραμπουρνιώτης Νίκος και τα παιδιά του Συλλόγου. 39 Πληροφορηθήκαμε πολύ σημαντικά πράγματα για τους πρόσφυγες του Χαλανδρίου και το Συνοικισμό , ξεφυλλίσαμε ενδιαφέροντα βιβλία μερικά από τα οποία μας δώρισαν.

40

Το Μάρτη του 2013 κάναμε μια πολύ ξεχωριστή επίσκεψη στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» στη Νέα Φιλαδέλφεια. 41 Εξαιρετικά κειμήλια και εκθέματα με κορυφαίο το χώμα που έφερε η ίδια η γιαγιά Φιλιώ από την Αναξαγόρειο Σχολή , αφού ταξίδεψε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας , για να στεριώσει η συλλογή. 42

43,44

Τέλος από τις 19-4 2013 μέχρι και τις 22-4-2013 πραγματοποιήσαμε το πολυσυζητημένο και πολυαναμενόμενο ταξίδι μας στη Σμύρνη και στη Μικρά Ασία. 45

Ταξιδέψαμε αεροπορικώς για Σμύρνη και ξεκινήσαμε 46 άμεσα την περιήγηση της όμορφης πόλης. 47  Αλσαντζάκ ( Φραγκομαχαλάς ), προκυμαία ΚΑΙ, Καντιφέ Καλέ 48,49  ( όρος Πάγος ), 50  Διοικητήριο ( Κόνακ ) και μετά στα κοντινά Προάστια  51  Μπουρνόβα και Κορδελιό.

Τη δεύτερη ημέρα στην ολοήμερη εκδρομή μας 52-57 θαυμάσαμε τον αρχαιολογικό χώρο της Περγάμου, 58  σταματήσαμε στο εργαστήρι επεξεργασίας αλάβαστρου του Κωνσταντινοπολίτη Δημήτρη, 59-65 περπατήσαμε στο Αϊβαλί και στα Μοσχονήσια, 66 χαρήκαμε τη θέα από το «Τραπέζι του Δαιμόνου» 67-69 και καταλήξαμε μετά από μια καταπληκτική διαδρομή στην πανέμορφη Φώκαια.

Την τρίτη ημέρα ξεκινήσαμε 70  από τον αρχαιολογικό χώρο των αρχαίων Κλαζομενών, στη συνέχεια επισκεφθήκαμε με συγκίνηση 71-73  το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη 74-75  στα παραλιακά Βουρλά και περπατήσαμε 76-78  στην παλιά ελληνική συνοικία των πάνω Βουρλών. Στα Αλάτσατα  79 είχαμε την τύχη να συναντήσουμε τον Τζαζίμ , Τουρκοκρητικό που μας συγκίνησε με τα ελληνικά του, τη φιλόξενη διάθεσή του, τις μαντινάδες και την αγάπη του. 80  Χάρη σ` αυτόν είδαμε 81-84 το εσωτερικό της Παναγίας της Αλατσατιανής με το περίφημο μαρμάρινο γλυπτό τέμπλο, έργο του Χαλεπά. 85-88 Τελευταίος σταθμός ο θρυλικός Τσεσμές ( Κρήνη ) απέναντι από τη Χίο ΄με το περίφημο γενοβέζικο κάστρο του.

 89-90 Μετά από μια μεγάλη βόλτα και ψώνια στο παζάρι της Σμύρνης επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο για ξεκούραση. 91

 92-93 Το βράδυ μετά το δείπνο απολαύσαμε τη βόλτα μας στην προκυμαία της Σμύρνης με τα πόδια.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε την Κυριακή 94 και τον κύριο Μανόλη 95 του ταξιδιωτικού γραφείου «ΙΑΣΩΝ» που οργάνωσαν και μας συντρόφεψαν σ` αυτό το ταξίδι.

Τη Δευτέρα 96-98 πήραμε το δρόμο της επιστροφής με τη μελαγχολία που δημιουργεί κάθε φορά το τέλος ενός ταξιδιού , πλούσιοι όμως σε εικόνες, εμπειρίες, γνώσεις και χαραγμένα στο μυαλό και στην ψυχή μας τα λόγια:

« Η ομορφιά , η χαρά της ζωής, της αγάπης, της φιλίας, της συνύπαρξης, συνόδεψαν τότε τους Σμυρνιούς στο αναγκαστικό ταξίδι προς τις νέες πατρίδες. Σήμερα συνοδεύουν ακόμα τους απογόνους τους αλλά και κάθε άνθρωπο που με τη ζωή του υποστηρίζει τη διατήρηση της πίστης στις ανθρώπινες αξίες, σε όποιο μήκος και πλάτος του κόσμου. Και αυτό είναι μια αποσκευή που μπορεί κανείς να έχει πάντα μαζί του».

99 ,100