ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΘΗΝΑΣ από το βιβλίο της Λίζας Μιχελή

"Μοναστηράκι. Από το Σταροπάζαρο στο Γιουσουρούμ", Ωκεανίδα 1984

 
 


 

OΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ( ΓΚΡΑΒΟΥΡΕΣ- ΚΕΙΜΕΝΑ )

    Η ΑΘΗΝΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

                 ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Η οθωμανική περίοδος στην Αθήνα αρχίζει το 1456 με την ειρηνική κατάληψη της πόλης έπειτα από συνθηκολόγηση των Οθωμανών με τον τελευταίο δούκα των Acciajuoli και τελειώνει το 1833 με την αποχώρηση και των τελευταίων Τούρκων

από το Κάστρο ( Ακρόπολη ).

Στο διάστημα αυτό η πόλη παρέμεινε διαρκώς κάτω από οθωμανική κυριαρχία με εξαίρεση ένα σύντομο διάλειμμα ενετικής κατοχής το 1687-1688 που λαμβάνεται και ως όριο για τη διάκριση δύο υποπεριόδων στην οθωμανική ιστορία της:

της  Α΄ από το 1456 έως το 1687 ( μέχρι την καταστροφή της πόλης από το Μοροζίνι κατά τη διάρκεια του Τουρκοβενετικού πολέμου) 

                                                    και 

της Β΄ από το 1688 έως το 1833.

Ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Πορθητής ευνόησε την πόλη με διοικητικά και θρησκευτικά προνόμια με αποτέλεσμα τη βαθμιαία επέκταση και ανασυγκρότησή της η οποία οφειλόταν και στην  έλευση νέων χριστιανικών πληθυσμών παράλληλα με τη  σταδιακή αύξηση του μουσουλμανικού στοιχείου.

Η επίθεση των Βενετών με αρχιστράτηγο το Μοροζίνι το 1687 οι οποίοι πολιόρκησαν και βομβάρδισαν την Ακρόπολη προκάλεσε τη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία  των μνημείων της. Οι Βενετοί εγκατέλειψαν την Αθήνα πέντε μήνες αργότερα,όμως οι Οθωμανοί και οι  Έλληνες κάτοικοι είχαν καταφύγει στις γύρω περιοχές και επανήλθαν στην πόλη το 1690. Η περίοδος που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις.

Μετά την κήρυξη της Επανάστασης οι Έλληνες κατόρθωσαν να επικρατήσουν στην πόλη για τέσσερα χρόνια (από το 1822-1826 ).Ωστόσο  το 1827 ο Κιουταχής με το στρατό του ανακατέλαβε την πόλη που εγκαταλείφθηκε για μια ακόμη φορά από τους κατοίκους της.

Η οριστική απελευθέρωση της Αθήνας έγινε στις 31-3-1833 με την παράδοση της Ακρόπολης στους Βαυαρούς ,ενώ σύντομα θα ακολουθούσε η ανακήρυξή της σε πρωτεύουσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου η πολεοδομική οργάνωση της πόλης ακολουθούσε τη βασική διαίρεση στις περιοχές:

Α.  ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ( ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ )

Β.  ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΠΟΛΗΣ

Στο Κάστρο , τόπο αποκλειστικής παραμονής του μουσουλμανικού πληθυσμού, υπήρχαν περίπου 200 σπίτια των Τούρκων στρατιωτών, ενώ η «Κάτω πόλη» πυκνοδομημένη με απλά σπίτια ή πλούσια αρχοντικά και δημόσια κτίρια χωριζόταν σε πλατώματα και ενορίες-μαχαλάδες. Συγκέντρωνε δε τις οικονομικές, διοικητικές και θρησκευτικές λειτουργίες. Οι εμπορικές δραστηριότητες με όσον αφορά στην καθημερινή Αγορά [Κάτω Παζάρι ] και στην εβδομαδιαία [Πάνω Παζάρι ] αναπτύσσονταν στη Ρωμαϊκή Αγορά και στην περιοχή της Βιβλιοθήκης του Αδριανού όπου βρισκόταν το διοικητικό κέντρο και η κατοικία του βοεβόδα. 

Τζαμιά, τεκέδες, τεμένη, λουτρά, εκπαιδευτήρια καθώς και μεγάλος αριθμός εκκλησιών συμπλήρωναν τη δημόσια εικόνα της πόλης.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1824 υπήρχαν 35 πλατώματα ,1605 σπίτια 9040 κάτοικοι ( εκτός από τους κατοίκους της Ακρόπολης ).

Ο πληθυσμός αποτελείτο από Χριστιανούς  ( Έλληνες και Αρβανίτες ) , Τούρκους, Αιθίοπες, Τουρκόγυφτους και Φράγκους.

OTTOMAN ATHENS

THE PERIOD OF THE OTTOMAN ATHENS IS DIVIDED INTO TWO PARTS :

1456-1687 ( until the city`s destruction by Morozini during the

war of Turks and Venetian )

1688-1833 ( since the departure of Venetians until the Release )

The city is divided into two senctions

 A. The Acropolis ( The Castle )

B. The Lower Town

In the castle there were about 200 houses of Turkish soldiers. In Lower

Town was created the administrative center ,the Bazaar , mosques,

baths e.t.c Small churches were everywhere in the periphery.The

irregular urban planning , the thick building and narrow streets featured

the type of the city The houses simple or popular or rich mansions were

distributed into parishes and neighborhoods ( mahalle ). According to

the census of 1824 there were 35 parishes, 1605 houses ,and 9040

people ( except the Acropolis` inhabitans ) in Ottoman Athens. The

population consisted of Christians (Greeks and Arvanites ) , Turks,

Ethiopians and Franks.

TOPOGRAPHY

SERPENTZE RAMPART

The Rizokastro which surrounded the Acropolis disappears. Only in

the south part of the wall that encloses the Odeon of Perikles and

the entire area until the Dionysian theatre is preserved known as

Serpentze Rampart ( Promahon ) and the whole line of the northen

part, as an enclosure of the city in that direction.

HYPAPANTE WALL

After 1690 the Turks built an enclosure before the entrance of the

Acropolis, which was named Hypapante Wall. It began on the west

side of Serpentze`s Wall surrounding Acropolis until the church of

Hypapante and ended in Aglavroscave. It had two entrances.

HASEKI`S WALL

Haji Ali Haseki built a Wall in 1778 and used some material from

other buildings. It started from the northwest corner of the Acropolis

from the top of Areios Pagos to Theseon and Syntagma Square

reaching the close of Olymreion. Then continued on D. Areopagitou

Avenue resulting in Serpentze.

The Mesogeia Gate ( leading to Mesogeia ) and “Kamaroporta”

or “Princess Gate” ( at the Hadrian Gate ) were two of the seven

Gates that existed in this. Also it had 22 Towers.

OTTOMAN MONUMENTS

There were several Moslem Monasteries or Tekes ( Teke at the

Auction Square, at the Roman Agora, Ibrahim teke and Husein Efendi

Teke).

Also there were eight Mosques ( Yeni, Kucuk ,Softa, Ismaindi, of the

Golumn, Olympieion, at the Grain Market ,Jistarakis ) and the Oratory

of the Gallows.

All that remains of the Mendresse , the Moslem Seminary, is the

portal with the foundation inscription in 1721.

All the secular buildings were in Bazaar ( Pazari ): the Court House

(Katiliki), the Governor`s Residence ( Konak) ,the Council`s House

of the Christian Population ( Kousegio ) and the Customs House

(Duana). Tha Greek School and the Deka`s Greek School were the

most important Educational Buildings.

Of manifold importance in the social life of the Athenians were the

bathhouses ( hamams ) like Haji Ali`s, Ula Bey`s and Abit Efendi`s

bathhouses.

Among the houses stood the mansions of Logothetes and Benizelos .

In the Library of Hadrian was the Elgin`s Clock Tower.

There were three inns in the Bazaar ( Pazari ). The “Date`s Inn” was

the most famous.

WATER SUPPLY

In the Ottoman period the Athenians built well for their water

needs. They fetched water from both rivers Ilissos and Kifissos.

Later , the inhabitans were supplied with water from underground

water mains carrying water from Lykavitos and Ymittos.There were

taps in some houses while there were wells in some others. The

number of fountains was important ( Agha`s F., Alikoko`s F., Haseki`s

F. Boubounistra … ).Aqueducts were made in the last decades of

Ottoman period ( Tsakoumakou, Goude, Haseki`s… ). The Turkish

Authorities controlled the use and the distribution of water.

Finally a Turkish Cemetary existed west of the Acropolis outside the

perimeterof the city.

CHRISTIAN MONUMENTS

During the period of Ottoman rule, the buildings ancient and

Byzantine, remained intact or were repaired. In the spirit of religions

tolerance under the Turks, many new churches were founded, albeit

somewhat humbler than those of the past. We can mention:

ST. CATHERINE

STS. PENNLESS OF KOLOKYNTHIS

STS. DISCIPLES OF SOLAKIS

ST. DEMETRIUS OF KATIFORIS

ST. NICHOLAS OF RAGAVAS

VIRGIN MARY KAPNIKAREA

TRANSFIGURATION OF THE SAVIOUR

VIRGIN MARY WHO RESPONDS QUICKLY

VIRGIN MARY OF CAVE

VIRGIN MARY PANTANASSA

ST. SAVIOUR OF KOTTAKES

ST. SAVIOUR OF LYKODHIMOS

ST. MARINA e.t.c

Last in addition to the Orthodox Christian and Isiamic

monuments, there were also foundations of other dogmas

sucsh as the Capucin Monastery in the monument of

Lysikrates.