Τρίτη 24 Μαΐου 2016

Το Αϊβαλί του Φώτη Κόντογλου και του Ahmet Yorulmaz

Η προσφυγική ταυτότητα στην ελληνική και τουρκική λογοτεχνία.




Το Αϊβαλί του Φώτη Κόντογλου και του Ahmet Yorulmaz

Fahrettin Cengizalp & Gözde Alkan


Περίληψη

Στην ανακοίνωσή μας εξετάζουμε συγκριτικά τη συλλογή αφηγημάτων του Φώτη Κόντογλου Το Αϊβαλί η πατρίδα μου (1962) και το μυθιστόρημα του Ahmet Yorulmaz Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı (Γενιές ή η ζωή στο Αϊβαλί, 1999). Ο Κόντογλου ανήκει στη λεγόμενη γενιά του ’30 της ελληνικής πεζογραφίας και έζησε από πρώτο χέρι την προσφυγιά. Ο Yorulmaz εντάσσεται στην περίοδο της τουρκικής λογοτεχνίας μετά το 1940 και είναι πρόσφυγας δεύτερης γενιάς. Παρά το γεγονός ότι οι πεζογράφοι προέρχονται από διαφορετικούς γενεαλογικούς κύκλους, στα παραπάνω έργα τους εστιάζουν στον ίδιο τόπο, το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, και οι ήρωές τους έχουν παρόμοια προσφυγική ταυτότητα. Λόγω των πολεμικών συγκρούσεων του 1922, οι χαρακτήρες του Κόντογλου εκδιώκονται από το Αϊβαλί ενώ οι αντίστοιχοι του Yorulmaz αποπέμπονται από την Κρήτη και έχουν ως προορισμό το Αϊβαλί. Στον Κόντογλου το Αϊβαλί αναδεικνύεται ως η ιδιαίτερη πατρίδα που ο πόλεμος στέρησε από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας και στον Yorulmaz ο ίδιος χώρος μετατρέπεται σε τόπο υποδοχής για τους Τουρκοκρητικούς πρόσφυγες. Με επίκεντρο το Αϊβαλί, ο πόλεμος δημιουργεί την αίσθηση της απώλειας και της ξενιτειάς και για τις δύο εθνοτικές ομάδες. Ο αφηγητής του Κόντογλου συνεχώς επιστρέφει μνημονικά στον απολεσθέντα γενέθλιο τόπο, που είναι ιδεατός και εξιδανικευμένος σαν το φαντασιακό νησί του Ροβινσόνα. Αλλά και οι ήρωες του Yorulmaz αναπολούν τη γενέθλια Κρήτη, είναι κοινωνικά απομονωμένοι και αντιμετωπίζονται από τους ομόθρησκούς τους ως αλλόγλωσσοι, εφόσον χρησιμοποιούν το ελληνικό κρητικό ιδίωμα. Ωστόσο και οι δύο πλευρές μοιράζονται διαδοχικά την ίδια πόλη. Οι Έλληνες χριστιανοί αναθυμούνται με νοσταλγία τη ζωή τους στο Αϊβαλί πριν από τον πόλεμο και οι Τουρκοκρητικοί μουσουλμάνοι αναγνωρίζουν στις επιγραφές των εγκαταλελειμμένων ρωμέικων κτιρίων την παλιά λειτουργία της πόλης. Μολονότι οι πορείες Ελλήνων και Τούρκων είναι αντιθετικές, η ιστορική μοίρα και ο χώρος αποτελούν κοινά στοιχεία που αντικατοπτρίζουν ταυτοχρόνως και την εικόνα του Άλλου στα δύο αφηγηματικά έργα. Η εικόνα αυτή περιλαμβάνει ορισμένες αρνητικές αξιολογήσεις αλλά τελικά, μέσα από μια ανθρωπιστική οπτική, υπερτερεί η θετική αποτίμηση του Άλλου. Στον Κόντογλου, αν και ο Τούρκος συχνά ταυτίζεται με την καταπίεση, η δυναμική του τόπου θεραπεύει τις ιστορικές πληγές: η Ανατολή είναι ευλογημένη και επιδρά καταλυτικά πάνω σε Έλληνες και Τούρκους. Στον Yorulmaz, οι Έλληνες θεωρούνται υπαίτιοι του εκτοπισμού των Τουρκοκρητικών αλλά εντέλει οι Τούρκοι χαρακτήρες συνάπτουν σχέσεις ειλικρινούς φιλίας με τους Ρωμιούς και αλληλοεκτιμώνται.

Η ανακοίνωση (PDF)

ΠΗΓΗ: http://www.eens.org/?page_id=1131


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου