ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΪΔΙΝΙΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΟΥ Ηλία Γάγαλη (δασκάλου) στην εφημερίδα «Ελιμεία» του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Γρεβενών
Από καιρό είχε χαραχτεί στο μυαλό μου η ιδέα να επισκεφθώ τη συγκεκριμένη περιοχή. Από το 2006 επικοινωνούσα με φίλους από την άλλη πλευρά του Αιγαίου οι οποίοι κατάγονται από την περιοχή Γρεβενών και είναι απόγονοι προσφύγων ανταλλαγμένων σύμφωνα με τη συνθήκη της Λοζάνης που υπογράφηκε μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας το 1923 με την οποία πληθυσμοί των δυο χωρών ανταλλάσσονταν βάση θρησκεύματος.
Έτσι οι Γρεβενιώτες Βαλαάδες βρέθηκαν...
από τα Γρεβενά με 6-8 μήνες χειμώνα και υψόμετρο κατά μέσο όρο 600–1000 μέτρα στο Mursalli και το Κaraκollar της περιφέρειας Αϊδινίου στη Μικρά Ασία και σε υψόμετρο μικρότερο των 100 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και θερμοκρασίες πολύ υψηλές.
Η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε από 21 Ιουνίου 2012 έως και 26 Ιουνίου 2012.Ξεκίνησα οδικώς από την Κοζάνη και σε 17 ώρες (με 3 ώρες στάσεις) έφτασα το απόγευμα της 21 Ιουνίου στο Μursalli Aydin.O δρόμος μακρύς, ατέλειωτος .Στη διαδρομή μετά την Εγνατία οδό στο τουρκικό έδαφος με περίμενε ένα όχι τόσο καλό οδόστρωμα μέχρι την περιοχή της Σμύρνης (Ismir).Από εκεί ο δρόμος είναι πολύ καλός έως και την περιοχή Αϊδινίου (Aydin).
Με υποδέχθηκαν θερμά καλωσορίζοντάς με γρεβενιώτικη διάλεκτο του 1923 και στη συνέχεια ο Δήμαρχος ,ο οποίος κατάγεται από το Goblar=Μυρσίνα με υποδέχθηκε στο Δημαρχείο της κωμόπολης παρουσία φίλων. Στη διάρκεια της επίσκεψης διαπίστωσα ότι αυτοί οι ξεχασμένοι Γρεβενιώτες δεν ξεχνούν την καταγωγή τους,δείχνουν εξαιρετικό ενδιαφέρον να μάθουν για τα Γρεβενά ,έχουν μέσα τους τη φλόγα να επισκεφθούν την περιοχή μας στο μέλλον όσοι ακόμη δεν την έχουν ήδη επισκεφθεί.
Οι 6.000 περίπου Βαλαάδες που ανταλλάχτηκαν παρά τη θέλησή τους το 1923 –1925 έχουν ξεπεράσει τις 50.000 σήμερα και ζουν σε διάφορες περιοχές στην Τουρκία. Ένας μεγάλος όγκος πληθυσμού αυτών μεταφέρθηκε στην περιοχή Αϊδινίου που είναι μια περιοχή παραλιακή απέναντι από τη Σάμο και έχει βάθος περίπου 200 χιλιομέτρων προς το εσωτερικό της Μ. Ασίας.
Είναι μια κωμόπολη 2.500 κατοίκων που δημιουργήθηκε όπως οι ίδιοι αναφέρουν στο site τους (www.mursalli.com) από πρόσφυγες της περιοχής Γρεβενών το 1924.Κατάγονται από τα χωριά Dovrunista (Κληματάκι),Gublar (Μυρσίνα),Κriftce (Κιβωτός),Megalo Sirini,Dovratovo (Βατόλακκος),Torista (Ποντινή),Triveni (Σύδενδρο),Dovrani (Έλατος),Pigaditsa (Πηγαδίτσα),Sumbinon (Κοκκινιά) ,Venca (Κέντρο) και Curhli (Άγιος Γεώργιος).
Οι γεροντότεροι (μερικοί από τους οποίους ούτε καν παρακολούθησαν τουρκικό σχολείο) καταλαβαίνουν και μιλούν τα γρεβενιώτικα που έμαθαν από τους γονείς τους, τους πρόσφυγες της πρώτης γενιάς. Η μέση ηλικία των κατοίκων (40––60) ετών καταλαβαίνουν αλλά μιλούν οι περισσότεροι σπαστά ελληνικά. Οι νεότεροι καταλαβαίνουν αλλά δυσκολεύονται να μιλήσουν ελληνικά.
Το καλύτερο φαγητό των γυναικών στο Mursalli είναι η πίτα (τυρόπιττα,σπανακόπιττα,τσουκνιδόπιττα,πίττα με αντράκλες=γλιστρίδες,κολοκυθόπιτα κ.ά).Φτιάχνουν ακόμη λαγγίτες και γλυκά του κουταλιού.
Στο Muralli όταν πρωτοεγκαταστάθηκαν οι Τούρκοι τους αποκαλούσαν Γκιαούρηδες δηλαδή άπιστους, δεν τους έδιναν κορίτσια και αγόρια για παντρειά και αυτοί έπρατταν το ίδιο. Έτσι εξελίχθηκαν σε μια συμπαγή κλειστή κοινωνία που παντρεύονταν μεταξύ τους τις πρώτες δεκαετίες και συνέχιζαν να μιλούν τη γλώσσα των πατέρων και παππούδων τους τα ελληνικά, τα οποία μόνο γνώριζαν όταν πρωτοήρθαν από τα Γρεβενά στο Mursalli.
Στις χαρές (γάμοι,σουνέτια,κ.ά) γλεντούν όλοι μαζί στο ψηλότερο σημείο της κωμόπολης ,που είναι ένας λόφος που δεσπόζει πάνω απ’ αυτή.
Τα μουσικά όργανα με τα οποία γλεντούν είναι τι κλαρίνο, το νταούλι και το ντέφι. Είναι το μοναδικό χωριό στην περιοχή που γλεντούν οι κάτοικοί του με κλαρίνο.
Στο κέντρο της κωμόπολης υπάρχουν 6 καφενεία στα οποία μπορεί να απολαύσεις τσάι και αριάνι (ξινόγαλο).Επίσης υπάρχουν παντοπωλεία και δυο κουρεία στο κέντρο της κωμόπολης.
Οι κάτοικοι όταν πρωτοεγκαταστάθηκαν το 1924 πήραν κλήρο μόνο 6-7 στρέμματα τα οποία σήμερα καλλιεργούν κύρια με συκιές και ελαιόδενδρα από τα οποία παράγουν εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα.Τα σύκα συσκευάζονται σε κοντινό εργοστάσιο και εξάγεται η μεγαλύτερή τους ποσότητα.
Αυτό που δυσκολεύει πολύ τους φιλόξενους και εργατικούς κατοίκους είναι η αφόρητη ζέστη που επικρατεί και η παρατεταμένη για μήνες ανομβρία στη γύρω περιοχή. Είδα στο δρόμο να λιώνει στην κυριολεξία η πίσσα και να ρίχνουν χαλίκι για να γίνεται η κυκλοφορία; των οχημάτων ομαλά.
Δίπλα στα κεντρικά καφενεία στο κέντρο της κωμόπολης δεσπόζει ο πέτρινος ναός του Αγίου Ταξιάρχη, που προς τιμή τους οι κάτοικοι δεν χάλασαν αλλά τον σεβάστηκαν. Οι πρόσφυγες κάτοικοι του σημερινού Ταξιάρχη Ευβοίας πριν φύγουν πήραν μαζί τους την εικόνα του Αγίου φορτώνοντάς την στο καράβι πριν εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες και ξεκινήσουν τη νέα τους ζωή στη Βόρεια Εύβοια. Το κτίσμα του ναού χρίζει συντήρησης και γι αυτό κάθε προσφορά από τους Ταξιαρχιώτες της Εύβοιας θα ήταν ευπρόσδεκτη από τη μεριά των κατοίκων στο Mursalli για την επισκευή και συντήρηση του ναού.
Στο Mursalli υπάρχουν και δυο οικίες που φτιάχτηκαν το 1908 ,πριν φύγουν οι παλιοί Έλληνες κάτοικοι του χωριού.
Σε απόσταση 60 περίπου χιλιομέτρων από το Aϊδίνιο βρίσκεται το χωριό Karakollar της περιοχή Cine.Έχει πληθυσμό 2.000 κατοίκων. Στο χωριό αυτό διαμένουν από το 1924 οι Τσουρχιώτες Βαλαάδες που ανταλλάχθηκαν με τη συνθήκη της Λωζάννης. Στην είδηση ότι ένας Τσουρχιώτης από τα Γρεβενά καταφθάνει στο χωριό αν και ήταν 3:00 μ.μ.,15 κάτοικοι ήρθαν στο καφενείο της κωμόπολης για να με συναπαντήσουν. Οι ερωτήσεις έπεφταν βροχή αλλά αυτό που περίσσευε ήταν η συγκίνηση για το πατρογονικό τους τόπο. Είδα μάτια να δακρύζουν από τη νοσταλγία και συγκίνηση ενός τόπου που οι ίδιοι δε γνώρισαν αλλά άκουγαν από τους παππούδες και τους πατέρες τους. Εξέφρασαν την επιθυμία να τον επισκεφτούν και να δουν από κοντά ότι απόμεινε από την πολύχρονη παρουσία των παππούδων τους στο Τσούρχλι μας και στα Γρεβενά. Τα ενημερωτικά φυλλάδια που είχα μαζί μου έγιναν ανάρπαστα στο λεπτό και δεν είχα άλλα να τους δώσω. Ανταλλάξαμε διευθύνσεις και τηλέφωνα ,βγάλαμε φωτογραφίες μαζί και στη συνέχεια ανέλαβε ο πρώην Μουχτάρης της κωμόπολης Sedat Koyuncu ,να πας πάει για να μας δείξει την αρχαία πόλη Alabanta που βρίσκεται εκεί κοντά.
Στη συνέχεια φάγαμε ψάρια σε παραποτάμιο μαγαζί της περιοχής και απολαύσαμε σαλάτες που προσφέρουν στην περιοχή.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΓΙΟ ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΧΟΤΖΑ ΤΟΥ ΤΣΟΥΡΧΛΙΟΥ
Πριν φύγω δεν μπορούσα παρά να επισκεφθώ τον γιό του τελευταίου Χότζα του Τσουρχλίου Halil Vural στο εξοχικό του στην περιοχή Notestic στο Kusadasi.Ο 85 ετών Halil με υποδέχθηκε θερμά και με άψογα ελληνικά συνομιλήσαμε για περίπου μισή ώρα.Μου ανέφερε ότι τον παππού του τον έλεγαν Nurettin Nurkey και είχε άλλα 4 αδέρφια:τον Ismail,τον Hakki,τον Kemal και τον Νurettin που είχε το όνομα του πατέρα του.
Ο Halil ήταν δάσκαλος για 15 χρόνια και άλλα 17 επιθεωρητής σχολείων .Τώρα συνταξιούχος πλέον διαμένει μόνιμα στη Σμύρνη και το καλοκαίρι επισκέπτεται το Kusadasi και το χωριό του το Karakollar Cine Aydin.
Παρά την ηλικία του εμφανώς συγκινημένος με συνόδευσε στην πόλη και μου υπέδειξε το δρόμο της επιστροφής.
Στις 26 Ιουνίου 2012 πήρα το δρόμο της επιστροφής γεμάτος νέες εικόνες και γνωριμίες ,εμπειρίες πρωτόγνωρες στις αποσκευές μου φορτωμένος, δικαιώνοντας στο έπακρο τη σφοδρή επιθυμία για τη πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου όλους όσους με φιλοξένησαν και ιδιαίτερα το φίλο μου Cihan Akcanal και την οικογένειά του καθώς και τον αδερφό του Ozgen , τον Ozdemir Altinkaya o οποίος αρχικά με προσκάλεσε και τους γονείς του, το φίλο Erdogan από το Triveni που με συνόδευσε στο Karakollar και την Alabandra ,τον δραστήριο δήμαρχο του Mursalli καθώς και όλους τους φιλόξενους κατοίκους με τους οποίους ήρθα σε επαφή στο Mursalli και το Karakollar.
